Column: Consensuspolitiek waterschappen staat onder druk

Mediabedrijven, waaronder Agrio, merken dat er verkiezingen aankomen. Binnen het tijdsbestek van 24 uur kreeg ik deze week van twee CDA’ers de vraag of er aandacht in onze bladen kan zijn voor de verkiezingen. Of het toeval is dat CDA’ers mij opzoeken, weet ik niet. De partij staat onder druk in de peilingen, dus het zou kunnen. Het CDA probeert zich in ieder geval te roeren.

Gebiedsgerichte aanpak

Zo kwam deze week via EenVandaag naar buiten dat zeven fractieleiders van het CDA, die de provinciale kieslijsten aanvoeren, meer tijd en geld willen voor de gebiedsgerichte aanpak. Volgens hen zijn er tientallen miljarden meer nodig. Ook bekritiseren ze de haast om al in juli met concrete plannen te komen. Die visie is overigens niet alleen aan het CDA voorbehouden. Van Overijssel is bekend dat het hele college zich uitsprak voor meer geld en tijd. Dus dat zijn ook andere partijen: VVD, PvdA, ChristenUnie en SGP.

Inschattingsfout

In de Volkskrant verwoordde een journalist het als een inschattingsfout van het kabinet om met de verkiezingen op komst de uitvoering van het stikstofbeleid bij de provincies neer te leggen. Met andere woorden, ze konden van tevoren weten dat er protesten zouden komen, dus de regie had in Den Haag moeten blijven. Precies dit soort uitspraken in de media doen afbreuk aan onze democratie, maar dat lijkt die journalist niet te beseffen.

Consensuspolitiek

Dit is zorgelijk, want het voedt de polarisatie en versplintering in de politiek. En precies die ontwikkelingen zetten zich nu ook door richting de waterschappen. Eerlijk is eerlijk, de waterschapsverkiezingen zijn niet erg sexy. Dat het in de 21 waterschappen op het oog wat saai is, is echter het gevolg van het karakter van die organen. Het bestuur richt zich op de lange termijn en er is vooral consensuspolitiek. Bestuurders proberen zoveel mogelijk partijen achter het beleid te krijgen, zodat besluiten gedragen worden door een meerderheid van 80 tot 90 procent. Dit maakt het minder spannend en dus minder interessant voor journalisten.

Ambities en kosten

De komende verkiezingen kunnen dit veranderen. Wie de waterschappen beschouwt, ziet eigenlijk drie stromingen. Tot de eerste reken ik de partijen die alles zo goedkoop mogelijk willen laten gebeuren. Daartegenover staan de partijen die alles uit de kast willen halen voor de biodiversiteit en het reduceren van medicijnresten. Deze partijen hebben ambities hoger dan noodzakelijk en de hogere kosten die dat met zich meebrengt, willen ze op het bordje van boeren en bedrijven leggen. Een partij als Water Natuurlijk kan hiertoe gerekend worden, waar links-Nederland over het algemeen op stemt. De derde stromingen is de middengroep, die de kosten in de hand wil houden en voorstander is van consensuspolitiek.

Verharding standpunten

Die consensuspolitiek kan gaan veranderen in een 50 + 1 politiek, dus het halen van de klassieke meerderheid. Daar zijn twee redenen voor. Wie zijn of haar oor in de afgelopen jaren te luisteren legde, zag bij een aantal waterschappen al een verharding van standpunten. Met meer polarisatie in de samenleving, is het waarschijnlijk dat die verharding doorzet. Meer politieke partijen in het waterschap kunnen dat proces verder aanwakkeren, en de kans hierop is groot. BoerBurgerBeweging doet in alle waterschappen mee en JA21 bij een groot aantal. Omdat die partijen in de peilingen op winst staan, is de kans groot dat stemmers bij de waterschapsverkiezingen ook op deze partijen stemmen.

Kennisuitstroom

Meer partijen betekent meer versplintering en meer profilering. Dit zet het consensusmodel onder druk en dat is zeer nadelig voor boeren. Zij worden, mede door het afschalen van de geborgde zetels, minder goed vertegenwoordigd. Dit vergroot de kans dat er extra beleid zal komen en dat de lastenverdeling van het waterschap verder richting grondeigenaren schuift.
De tweede reden is de uitstroom van kennis uit besturen, omdat politiek bedrijven enorm belastend is geworden. Kortom een zorgelijke ontwikkeling. Mijn stemadvies is om op mensen te stemmen die kennis hebben van watersystemen en waterveiligheid en dat kunnen verbinden met grondgebruik in de breedste zin van het woord. Die mensen zijn hard nodig om enig tegenwicht te bieden aan mensen die populaire standpunten innemen voor burgers die waterschappen niet kunnen doorzien.