EU wil op een boervriendelijker manier toch de transitie ingaan

Bij haar State of the European Union, in september vorig jaar, had Commissievoorzitter Ursula von der Leyen deze strategische dialoog aangekondigd. Toen de Commissie vijf jaar geleden een duurzamer beleid ging voeren, kwam de landbouw vaak tussen wal en schip te zitten. Dat leidde tot boerenprotesten in verschillende landen, en begin dit jaar ook in Brussel.

Het strategische dialoog hierover ging begin dit jaar, op 25 januari, van start. Die moest een uitweg bereiken, naar een toekomst waarin de landbouw bijdraagt aan de duurzame uitdagingen zonder dat boeren daar de dupe van worden. Een half jaar van dialoog tussen negenentwintig belanghebbenden, waaronder onder meer boerenkoepels Copa en Cogeca, en met Nederlandse deelnemers als Peter Meedendorp, voorzitter van de Europese organisatie van jonge boeren CEJA, en WUR-voorzitter Sjoukje Heimovaara, heeft een rapport met honderd pagina’s aan aanbevelingen opgeleverd.

GLB op de schop

Een van de belangrijkste conclusies is dat de GLB-gelden anders moet worden verdeeld. Nu gaat dat via de hectarepremie vooral naar de boeren met het meeste land, maar in de toekomst moet dat naar de boeren met lagere inkomens gaan. Naar die doelstelling werd al vaker gestreefd - oud-commissaris Phil Hogan had bijvoorbeeld in het huidige GLB al een maximum hectarepremie per bedrijf willen doorvoeren, maar kreeg dat niet voor elkaar vanwege oppositie van landen als Frankrijk, met veel grote boerenbedrijven.

De mogelijke toetreding van Oekraïne tot de EU verandert dit. Als dat land lid zou worden, zitten die grootste boerenbedrijven niet meer in Frankrijk. Een hectarepremie zou betekenen dat een groot gedeelte naar die nieuwe lidstaat zou gaan. Het budget moet over veel meer hectares worden uitgesmeerd, waarvan veel in Oekraïne liggen, waardoor ook Franse boeren slechter af zijn. In het licht daarvan zal het makkelijker worden om de hectarepremie per bedrijf af te toppen. De inkomenssteun moet vooral terechtkomen bij de kleine en middelgrote bedrijven ‘die het het meeste nodig hebben’.

Naast deze inkomenssteun moeten boeren ook op andere manieren een sterkere positie in de keten krijgen. Ze moeten worden betere mogelijkheden te krijgen om samen te werken, efficiënter te werken, en een beter inkomen uit de markt te halen.

Duurzaam boeren

Tegelijkertijd, en dat is niet veranderd, moet de landbouw duurzamer en diervriendelijker worden. Omdat duurzaamheid een wollig begrip is, moet de Europese Unie standaarden vaststellen zodat boeren in heel Europa dezelfde duurzaamheidsdoelen hebben. Boeren zouden minder mest en pesticiden moeten gebruiken, hun uitstoot van broeikasgassen verminderen en hun dieren op een meer diervriendelijke manier houden.

Ze moeten daarvoor ook worden beloond - een deel van het GLB-geld wordt gebruikt om boeren voor hun inspanningen te betalen. Daarnaast moeten er fondsen komen om boeren te helpen met de omschakeling naar een meer duurzame bedrijfsvoering.

De Unie moet haar duurzame boeren daarnaast beschermen in haar buitenlandse handelsbeleid en bij het sluiten van handelsovereenkomsten. Daarnaast mat ze de strategische relevantie van haar agriculturele sector meer op waarde schatten.

Duurzaam consumeren

Uiteindelijk moeten die duurzame producten wel worden gekocht. De Commissie en haar lidstaten zullen dus beleid moeten voeren dat het consumenten makkelijk maakt om de gezonde en duurzame producten van eigen Europese bodem te kopen, door btw-maatregelen en door ondersteuning van lage inkomens. In de markt is al een trend om van dierlijke naar plantaardige eiwitten om te schakelen; volgens de dialoogpartners zouden de overheden dit moeten stimuleren.

En nu?

Het is heel wat, maar nog geen van deze aanbevelingen is bindend. Het is te hopen dat Von der Leyen deze dialoog niet voor niets heeft opgestart. Ze had al aangekondigd om in de doelstellingen van de nieuwe Commissie, die in november aantreedt, een ‘Visie voor landbouw en voedsel’ op te nemen, en ze heeft toegezegd om de resultaten van de dialoog daarin mee te nemen. „De Europese Commissie”, zei ze, „zal de concurrentiepositie van de hele voedselketen ondersteunen, door investeringen en innovatie bij landbouwbedrijven, coöperaties, en bij de agrifoodbedrijven.” De landbouw moet duurzamer worden, maar wel op een manier waarmee boeren een goed inkomen kunnen verdienen.

Of dat gaat lukken, zal afhangen van de stappen die de nieuwe Commissie gaat zetten.

Reacties

Eerste reacties zijn voorzichtig positief. De Nederlandse Akkerbouw Vakbond zegt verheugd te zijn dat nu duidelijk wordt erkend hoe belangrijk voedselproductie en -souvereiniteit zijn voor de EU, en hoezeer die onder druk staan. De aanbevelingen om het voor de boer mogelijk te maken om een goed inkomen uit de markt te halen kunnen ook op de steun van de vakbond rekenen. „Maar de vraag ‘hoe dan’ dringt zich wel op” , concludeert ze.

Bionext, de keten voor biologische landbouw, ziet in de resultaten erkenning voor de biologische sector, en is ook al blij met het idee dat duurzame landbouw lonend moet zijn voor boeren. „Het is een steun in de rug.” Marian Blom, manager advies en belangenbehartiger bij Bionext spreekt over ‘een waardevol initiatief waarbij het is gelukt om de polarisatie over landbouwkwesties achter ons te laten’. Zij ziet in de aanbevelingen ‘een raamwerk om problemen in de keten en ons milieu aan te pakken’.