Water wordt schoner, maar niet schoon genoeg voor KRW. En voortgang stagneert
Hoewel fosfor- en stikstofconcentraties in oppervlaktewater sinds de jaren 90 zijn gehalveerd, voldoen in ruim 40 procent van de waterlichamen de stikstof- en fosforconcentraties nog niet aan de KRW-normen, blijkt uit een tussenevaluatie van de KRW. In de periode 2009-2021 trad wel een verbetering op, maar de laatste drie jaar lijkt die tot stilstand gekomen.
Voor ruim de helft van de binnenlandse emissie van deze stoffen is de emissie vanuit landbouwgronden de grootste bron, en de te hoge nutriëntenconcentraties hebben gevolgen voor alle vier de biologische elementen waarop de KRW wordt getoetst: fytoplankton, overige waterflora, macrofauna en vis.
Daarbij hebben overheden een te optimistische kijk op de effectiviteit van hun ingrijpen, blijkt uit het rapport. Zelfs als alle maatregelen die in het beleid zijn vastgelegd - de stroomgebiedbeheerplannen, het 7e Actieprogramma Nitraatrichtlijn en de afbouw van de derogatie - worden uitgevoerd, zal het aantal waterlichamen dat aan de normen voldoet, maar met een paar procent stijgen. Daarbij spelen kilmaaatverandering, invasieve exoten en een onvoldoende chemische toestand in het water ook een rol.
De landbouw heeft ook een invloed op de chemische normen van de KRW, onder meer vanwege gewasbeschermingsmiddelen en metalen (zink, koper) die in mest zitten, maar deze invloed is minder groot dan bij de ecologische normen.
Goed verhaal nodig
Om de ecologische doelen uit de KRW te halen zijn maatregelen die de nutriëntenconcentraties en de toxische druk (uit onder andere gewasbeschermingsmiddelen, maar ook uit andere bronnen) cruciaal, stelt de evaluatie. Daarmee zal Nederland in 2027 waarschijnlijk nog steeds niet aan de normen voldoen, maar, zoals het rapport stelt: ‘Bij het achterblijven van doelbereik zal Nederland een goed verhaal richting de Europese Commissie moeten hebben om inbreukprocedures te voorkomen of te beperken.’
En dat verhaal zal sterker zijn als Nederland kan laten zien dat het allerlei maatregelen heeft genomen die op korte termijn (na 2027) alsnog bijdragen aan het behalen van die doelen. Dat geeft ook mogelijkheden tot een eventueel uitstel, om Nederland de kans te geven op termijn toch de doelen te halen.
Overheden moeten beter
„In de komende jaren is dus nog een stevige inzet nodig”, reageert minister Madlener (I&W). Ook al omdat er nieuwe bedreigingen op Nederland afkomen, zoals klimaatverandering en de opkomst van invasieve exoten zoals de Amerikaanse rivierkreeft. Hij concludeert dat er al veel goede plannen en bestuurlijke afspraken zijn bij de verschillende overheden, maar dat die nog niet snel genoeg tot uitvoering komen.
Ook het Interprovinciaal Overleg stelt te blijven investeren in maatregelen die nodig zijn om de KRW-doelstellingen te halen, ook na 2027. „Deze tussenevaluatie vormt voor ons als overheden een goede basis om met elkaar nadere afspreken te maken over maatregelen die mogelijk en noodzakelijk zijn om de waterkwaliteit in rivieren, meren en het grondwater te verbeteren”, concludeert het IPO.
