Wat gebeurt er bij een uitbraak van MKZ: ‘Vaccinatie voor het leven’
Wat houdt het draaiboek MKZ precies in?
Het draaiboek ‘Beleidsdraaiboek bestrijding Mond-en-klauwzeer’ is een handleiding voor de formele reactie van het ministerie van LVVN op een uitbraak van mond-en-klauwzeer (MKZ) in Nederland. Het is in de eerste plaats een checklist met te nemen maatregelen bij een uitbraak en biedt daarnaast toelichting op de verschillende maatregelen en beleidsbeslissingen.
Het draaiboek is gebaseerd op Europese regelgeving, zoals de Europese Diergezondheidsverordening, en aanvullende nationale regelgeving. Het document is dynamisch en wordt regelmatig bijgewerkt op basis van nieuwe ontwikkelingen, terugkoppeling van belanghebbenden, ervaringen met dierziekte-uitbraken en oefeningen. In april 2023 is het draaiboek voor het laatst bijgewerkt.
Wat staat er in het draaiboek over een uitbraak in het buitenland?
Het draaiboek specificeert geen maatregelen voor een uitbraak van MKZ in het buitenland. Het richt zich voornamelijk op de procedures en maatregelen die in Nederland moeten worden genomen in geval van een binnenlandse uitbraak.
Het draaiboek vermeldt wel de verplichting om de Europese Commissie en andere EU-lidstaten onmiddellijk op de hoogte te stellen als MKZ wordt vermoed of bevestigd in Nederland.
Wat staat er in het draaiboek over een uitbraak in Nederland?
Het draaiboek behandelt verschillende scenario’s, waaronder een MKZ-uitbraak op een boerderij. In dit geval moeten alle aanwezige gevoelige diersoorten worden geruimd en afgevoerd ter destructie. Daarnaast worden beschermings- en bewakingszones ingesteld met specifieke maatregelen om verdere verspreiding te voorkomen.
Er kan ook sprake zijn van MKZ bij wilde dieren. In dat geval zijn er verplichte maatregelen, zoals onderzoek van dode dieren en het afvoeren van kadavers. Daarnaast zijn er extra maatregelen, zoals het instellen van een besmette zone en het informeren van veehouders, jagers en andere betrokkenen. Het draaiboek beschrijft ook maatregelen voor uitbraken op locaties zoals laboratoria, dierentuinen en voedselverwerkende bedrijven.
Wat zijn de belangrijkste maatregelen bij een MKZ-uitbraak op een veehouderij in Nederland?
De eerste maatregel die wordt genomen, is een landelijke standstill. Dit houdt in dat het transport van vee, pluimvee en producten van en voor deze dieren gedurende 72 uur (of langer) wordt stilgelegd om verspreiding te voorkomen. Daarnaast wordt er preventief geruimd. Dit betekent dat evenhoevigen op risicovolle boerderijen in de buurt van een uitbraak preventief kunnen worden gedood om verspreiding te voorkomen.
Verder wordt Nederland verdeeld in besmette en vrije regio’s met specifieke maatregelen om de verspreiding van de ziekte te beperken. Het draaiboek beschrijft de strategie voor het toepassen van vaccinatie als bestrijdingsmaatregel.
Tevens wordt een beschermingsgebied (Bs-gebied) ingesteld. Het Bs-gebied heeft een straal van minimaal 3 kilometer rondom de uitbraak en is onderdeel van de beperkingsgebieden die worden ingesteld om de verspreiding van het virus te voorkomen. In een ring om het Bs-gebied wordt een zogenoemd bewakingsgebied (Bw-gebied) van kracht. Het Bw-gebied heeft een straal van minimaal 10 kilometer rondom een uitbraak.
Wanneer wordt er gevaccineerd bij een uitbraak van MKZ?
De beslissing om te vaccineren wordt genomen door de minister van LVVN, op basis van de specifieke epidemiologische situatie en het advies van de Deskundigengroep Dierziekten.
De vaccinatiestrategie bij een uitbraak van MKZ in Nederland is gericht op het bereiken van een ‘vaccinatie voor het leven’. Dit betekent dat gevaccineerde dieren hun normale productieleven kunnen voltooien en dat producten van deze dieren, zoals melk en vlees, op de markt kunnen worden afgezet.
De strategie is gebaseerd op het DIVA-principe (differentiating infected from vaccinated animals), wat betekent dat er onderscheid kan worden gemaakt tussen dieren die gevaccineerd zijn en dieren die besmet zijn met het veldvirus. Dit is essentieel om de handelsstatus van Nederland te behouden.
Het vaccinatieplan houdt in dat er bij een uitbraak van MKZ wordt gevaccineerd in een straal van 2 kilometer rondom elke uitbraak. Alle evenhoevigen op alle boerderijen binnen deze zone worden gevaccineerd. De minister van LVVN kan, op basis van de specifieke epidemiologische situatie en het advies van de Deskundigengroep Dierziekten, besluiten om bepaalde diersoorten of categorieën dieren niet of niet met voorrang te vaccineren.
Wat houdt de standstill precies in?
Tijdens de standstill van 72 uur is het transport van vee, pluimvee en producten van en voor deze dieren verboden. Dit verbod is bedoeld om de verspreiding van het MKZ-virus te beperken.
Gedurende deze tijd is het vervoer van evenhoevigen verboden. Het vervoer van levende producten zoals sperma, eicellen en embryo’s is eveneens niet toegestaan. Mest moet op de locatie waar het wordt geproduceerd, worden opgeslagen. Transport en aanwenden van mest is verboden.
Transport van melk is wel toegestaan onder voorwaarden, waaronder een goedgekeurd hygiëneprotocol. Het transport van diervoerders is gedurende de standstill verboden, met uitzondering van voeders bestemd voor pluimvee, konijnen en proefdieren op inrichtingen zonder evenhoevigen.
Het transport van destructiemateriaal van bedrijven met evenhoevigen is onder voorwaarden toegestaan. De verplaatsing van lege vervoermiddelen voor vee, pluimvee, melk, diervoeder of mest is niet toegestaan. Er gelden uitzonderingen voor specifieke transporten. Bezoekers mogen het bedrijfsgedeelte met evenhoevigen niet betreden, behalve in noodsituaties.
Wanneer worden maatregelen na een uitbraak versoepeld?
Versoepelingen van maatregelen na een MKZ-uitbraak gebeuren gefaseerd en per gebied, afhankelijk van de specifieke situatie en het advies van de Deskundigengroep Dierziekten.
De maatregelen in het Bs-gebied zijn gedurende minimaal 15 dagen van kracht. Na de voorlopige reiniging en ontsmetting van de laatst besmette inrichting kan het Bs-gebied worden opgeheven. Na opheffing van het Bs-gebied gelden nog 15 dagen dezelfde maatregelen als in het bewakingsgebied (Bw-gebied). De beperkingen voor het Bw-gebied duren minimaal 30 dagen.
Wanneer krijgt Nederland na een uitbraak weer de status MKZ-vrij?
Nederland kan weer de status van MKZ-vrij land verkrijgen nadat het de strikte voorwaarden van de Europese Unie heeft vervuld.
Dit proces omvat verschillende stappen en is afhankelijk van diverse factoren, waaronder het type uitbraak en de genomen bestrijdingsmaatregelen. De uitbraak wordt officieel afgesloten wanneer er geen nieuwe gevallen meer worden vastgesteld en alle bestaande uitbraken onder controle zijn.
Daarna moeten zowel het beschermingsgebied (Bs-gebied) als het bewakingsgebied (Bw-gebied) worden opgeheven. Dit kan pas na de voorgeschreven termijnen van respectievelijk 15 en 30 dagen, en na gunstige screeningsresultaten van alle inrichtingen met gevoelige dieren in deze gebieden.
Voordat een inrichting die besmet is geweest opnieuw mag worden bevolkt met dieren, moet deze grondig worden gereinigd en ontsmet. Na deze definitieve reiniging en ontsmetting volgt een monitoringsperiode van 21 dagen.
Als er een noodvaccinatie is toegepast, geldt er een herstelperiode van drie maanden na het doden of slachten van het laatste gevaccineerde dier in het vaccinatiegebied. Gedurende deze periode is voortdurende bewaking vereist om de afwezigheid van MKZ aan te tonen. De herstelperiode is opgedeeld in drie fases, met steeds soepelere maatregelen.
Tot slot is er goedkeuring van de Europese Commissie nodig. Deze moet de door Nederland genomen maatregelen en de resultaten van de monitoring en surveillance beoordelen en goedkeuren.
Lees hier het hele draaiboek.
