Landbouwvertegenwoordigers reageren op stikstofplannen kabinet: kritische geluiden, maar ook lof

Boerenbelangenbehartiger Agractie Nederland ziet niet in hoe de vrijdag gepresenteerde stikstofplannen Nederland weer van het stikstofslot halen. Zo is de organisatie niet blij met het zoneringsplan voor de Veluwe en De Peel, het inruilen van KDW-doelen voor emissiedoelen en het verder gaan met het Aerius-model. Wel is Agractie blij met een rekenkundige ondergrens van 1 mol per hectare.

Het kabinet wil rond de natuurgebieden in De Peel en de Veluwe een zonering aanbrengen van 250 meter rond met stikstof overbelaste hexagonen. Agractie ziet dat als een gemiste kans. ‘Wij zijn hier niet over te spreken en hebben hier grote vraagtekens bij. Want hoe kun je garanderen dat dit de vergunningverlening lostrekt buiten en binnen de zones, zonder dat ondernemers binnen de zones hiervoor moeten ‘bloeden’? Hoe ver ga je met bronmaatregelen binnen zones om ‘additionaliteit’ te onderbouwen? Dus hoeveel stikstof er eerst ten goede moet komen aan de natuur om weer te vergunnen?’, schrijft Agractie-voorzitter Alien van Zijtveld namens het bestuur.

In plaats daarvan pleit Agractie voor significantiestroken. ‘Nederland zou invulling moeten geven aan de vraag wat significant is bij vergunningverlening. Aangezien er nooit een causaal verband is aangetoond tussen stikstofemissie en -depositie verder dan 250 meter van een bron, zou je een ‘significantiestrook’ moeten instellen als drempelwaarde in de wet. De commissie kiest er op dit moment voor hier aan voorbij te gaan en zet alleen in op ‘zonering’.’

Daarnaast is Agractie zeer kritisch over een voorgestelde wetswijziging van het kabinet. De KDW-doelen worden geschrapt uit de wet en worden vervangen door emissiedoelen voor de landbouw van 42 tot 46 procent. Agractie schrijft: ‘Wij begrijpen hier helemaal niets van. Nog afgezien van het feit hoe dit te behalen zonder juridische houdbaarheid van innovaties en vergunningen, blijven we sturen op de drukfactor stikstof, terwijl stikstof (zowel depositie als emissie) niets zegt over de staat van instandhouding (SVI) van de natuur. De KDW-doelen moeten daarom vervangen door een inspanningsverplichting SVI, zoals Europa dat van ons vraagt.’

Het kabinet heeft aangegeven het Aerius-model te verbeteren. Agractie: ‘Met het blijven gebruiken van Aerius blijven we in de modellenwerkelijkheid zitten. Aerius is niet geschikt voor individuele vergunningverlening (Hordijk). Agractie had liever gezien dat de commissie helemaal van Aerius af had willen stappen door significantiestroken in te voeren. We blijven hier dan ook op duwen in het vervolgproces.’

BBB-partijleider Caroline van der Plas is blij met de plannen van het kabinet. Haar 'eigen' BBB-bewindspersonen Femke Wiersma (LVVN), Mona Keijzer (VRO), Jean Rummenie (LVVN) en Gijs Tuinman (Defensie) zaten in de stikstofcommissie van het ministerie.

„Als kleinste partij in de coalitie, en daarmee ook in de Ministeriële Commissie Economie en Natuurherstel (MCEN), heeft BBB aangetoond verantwoordelijkheid te nemen voor de grootste problemen in Nederland. We wisten vanaf het begin hoe groot de uitdagingen waren, maar zijn sinds dag één in de coalitie niet weggelopen voor verantwoordelijkheid en oplossingen", stelt Van der Plas.

De BBB somt op in het bericht: 'Wat echt verschil gaat maken, is de introductie van een rekenkundige ondergrens en de ontwikkeling van een nieuw, realistischer vergunningensysteem, gebaseerd op feitelijke natuurdata en alle relevante drukfactoren. Ook wordt er gewerkt aan een alternatief voor AERIUS. Tot die tijd blijft AERIUS het verplichte instrument, maar wordt het kritisch geëvalueerd en verbeterd.'

„Van woningbouw en wegenaanleg tot spoorverbeteringen en defensieprojecten – Nederland kan straks weer bouwen", aldus Van der Plas. „En voor onze voedselproducenten komt er weer langjarig toekomstperspectief, zodat zij kunnen zorgen voor voedselzekerheid en landschapsbeheer.”

Het nieuwe stelsel moet ook perspectief bieden voor ondernemers die te maken kregen met juridische uitspraken over intern salderen of PAS-meldingen. Van der Plas: „De legalisering van PAS-melders heeft daarbij prioriteit. Dat is de glasheldere afspraak uit het hoofdlijnenakkoord. Het kabinet kiest niet voor het leegvegen van het platteland, maar voor leven, ondernemen en landbouw. Dit is het begin van een nieuwe realiteit waarin bouwers, boeren, ondernemers en burgers weer perspectief krijgen.”

Farmers Defence Force (FDF) nam in een eigen vlog eerder op de dag alvast een voorschot op de plannen van de ministeriele stikstofcommissie die vrijdagmiddag naar buiten zijn gekomen.

„Het gaat niet meevallen”, stelt varkenshouder en FDF-voorman Mark van den Oever uit Sint Hubert (NB). „Het gaat om forse reducties, zeker bij Natura 2000-gebieden in de buurt."

Van den Oever houdt, nu de plannen middels brieven nog niet naar de Tweede Kamer zijn gestuurd, ook hoop. „We hopen dat er ook nog wat goed nieuws in de brieven staat. We gaan daarom niet meteen reageren, maar eerst de brieven grondig analyseren. Er zitten nogal wat haken en ogen aan, na het weekeinde komen wij met een uitgebreide analyse.”

Teleurgesteld

Toch heeft de FDF-leider een boodschap voor zijn achterban: „Zet je vast schrap. We hebben daar in Den Haag onze zorgen geuit. De koers is nog lang niet genoeg pro-boer. Tot nu toe zien wij het als een voortzetting van het Kabinet Rutte-beleid en daar zijn we zwaar teleurgesteld in.”

LTO toont zich tevreden met de plannen van het kabinet. 'LTO sprak de afgelopen maanden veelvuldig met de Ministeriële Commissie, betrokken ministers en Kamerleden en herkent het nodige van de eigen inzet terug in de vandaag voorgestelde aanpak. De door LTO bepleitte spoedwetgeving is door het kabinet omarmd. Daarnaast heeft LTO altijd gezegd dat emissiereductie hand in hand moet gaan met de juridische aanpassing van het stikstofbeleid', schrijft LTO in een verklaring.

„Beide sporen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden,” zegt LTO-voorzitter Ger Koopmans: „Alleen door én de wet aan te passen én werk te maken van minder stikstofuitstoot, kunnen we de stikstofcrisis definitief achter ons laten. Ruim 40 procent reductie zal heel hard werken worden voor de land- en tuinbouw. We zijn echter bereid om die verantwoordelijkheid te nemen, maar alleen als dit gelijk opgaat met de juridische aanpassingen die nog dit jaar door beide Kamers moeten gaan. Emissiereductie onder de huidige wet zal geen enkel perspectief bieden voor boeren en tuinders.”

LTO schrijft: 'Om succesvol stikstof te reduceren, moet door Rijk en provincies aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan. Het kabinet zal een aantal zaken via spoedwetgeving juridisch moeten vastleggen met ingang van januari 2026. Dat vergt zowel snelle indiening door het kabinet, als snelle behandeling door Tweede en Eerste Kamer. Met de rekenkundige ondergrens kan, zo is onze inschatting, 95 procent van alle bouwtrajecten doorgang vinden en is het probleem van 80 procent van de PAS melders opgelost en ook een groot deel van de interimmers. Verder moet de uitvoeringskracht in het landelijk gebied snel opgeschaald worden om gebiedsprocessen voldoende zorgvuldig en voortvarend te kunnen doorlopen. Bovendien zijn voor de gebiedsgerichte aanpak substantiële publieke investeringen vereist en aangekondigd.'

LTO steunt verder de gebiedsgerichte aanpak om te beginnen met de Veluwe en de Peel. LTO: 'In de meeste N2000-gebieden is een vrijwillige aanpak voldoende, in enkele drukgebieden moet dat meer gestructureerd via een vorm van herinrichting van het landelijk gebied. Dergelijk formeel proces biedt kansen voor natuurherstel én voor bedrijfsperspectief voor de boeren en tuinders die blijven of verplaatsen. LTO is blij dat het kabinet het voorstel van LTO heef overgenomen om naar analogie van het instrumentarium uit de Wilg de gebiedsprocessen in te gaan. Daarmee worden de rechten van grondgebruikers en eigenaren in dergelijk proces juridisch geborgd, iets wat in onder andere de NPLG-aanpak ontbrak.'

Volgens NAJK (Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt) is die basis om het stikstofdossier vlot te trekken gelegd, maar ontbreekt er nog altijd een langjarig programma waarin legalisering, vergunningverlening en emissiereductie samen komen. Dit komt volgens NAJK door het ontbreken van een langjarig budget in de onlangs door de coalitiepartijen uitonderhandelde Voorjaarsnota.

„Beseffen de coalitiepartijen zich dat zonder langjarig budget er geen langjarig programma gemaakt kan worden die legaliseert, nieuwe projecten vergund en emissiereductie mogelijk maakt?”, vraagt NAJK-voorzitter Roy Meijer zich hardop af.

Zijn organisatie licht toe in een verklaring: 'Als we Nederland van het slot willen krijgen is een totaaloplossing nodig. NAJK is vanaf dag één helder geweest: los het op met daadkracht en geef duidelijkheid over welk opties jonge boeren en tuinders hebben ook als is de boodschap niet altijd prettig is. Jonge boeren en tuinders willen hun schouders onder grote opgaves zetten, maar die inspanning moeten dan ook daadwerkelijk ergens toe leiden.'

Door het ontbreken van langjarige financiering, kan er nog geen langjarige totaaloplossing ontwikkeld worden door het kabinet, vindt NAJK. De jonge boeren benadrukken dat de 2,2 miljard euro die het kabinet vrijmaakt slechts voor het startpakket is. Zowel de totaaloplossing als het bijbehorende budget worden door het kabinet pas na de zomer verwacht, geeft NAJK aan. „De grote vraag voor ons is of het kabinet dan wel genoeg middelen krijgt van de coalitiefracties in de Tweede Kamer. Zo niet, dan strandt deze poging mogelijk ook”, aldus Meijer.

De eerst stappen zijn gezet, maar er is zeker geen sprake van een totaaloplossing. NAJK: 'Er is werk aan de winkel voor het kabinet en de coalitiepartijen in de Tweede Kamer om eind augustus wel met zowel budget als een totaaloplossing te komen.'

„Zo niet, dan helpen we dit land en onze sector economisch om zeep en dat is onverantwoord”, stelt Meijer.

PAS-melders en Interimmers

NAJK analyseert verder de kabinetsbrief op verschillende onderdelen. De organisatie is negatief over het feit dat interimmers niet benoemd worden in de brief. „Deze groep ondernemers wordt stelselmatig door dit kabinet vergeten en dat is triest.”, aldus Meijer.

Tevens is er volgens NAJK geen duidelijke oplossingsrichting geformuleerd voor de legalisatie van PAS-melders en interimmers. NAJK is zeer bezorgd over wat dit betekent voor de handhavingszaken die nu lopen bij onder andere PAS-melders. NAJK hoopt op een snelle invoering van een rekenkundige ondergrens die genoeg onderbouwing biedt om handhaving tegen te gaan. NAJK vraagt zich af of de rekenkundige ondergrens ook een onherroepelijke NB-vergunning oplevert voor PAS-melders en interimmers. „Een onherroepelijke NB-vergunning geeft zekerheid die deze groep verdient”, zegt Meijer.

Positief is volgens NAJK wel dat het kabinet de gehele vergunningensystematiek wil herzien. „Dat biedt aanknopingspunten voor nieuwe legalisatiemethoden voor PAS-melders en interimmers. Voor NAJK is die oplossing een nieuwe hedendaagse referentiedatum voor zij die geen NB-vergunning hebben in combinatie met stikstofemissie reductie doelen voor de sector”, stelt Meijer.

Zonering

Dat het kabinet toewerkt naar een rekenkundige ondergrens van 1 mol, zint NAJK wel. Ook een extensiveringsregeling voor de melkveehouderij is een positief punt volgens NAJK. En over de zoneringszone van 250 meter bij De Peel en de Veluwe: 'Dit in combinatie met het invoeren van doelsturing waarin zij die al stappen hebben gezet worden beloond. Een aanpak die in de basis goed aansluit op de inzet van NAJK.'

NAJK vindt wel dat jonge boeren in deze stroken gelijk boter bij de vis moeten krijgen. „Je moet als jonge boer kunnen schakelen. Wat mijn mogelijkheden zijn? Welke keuzes moet ik hiervoor maken? Wat heb ik hiervoor nodig? Wie helpt mij hierbij? Pas dan krijg je beweging”, aldus Meijer. Die duidelijkheid ontbreekt volgens NAJK.

Een stuk kritischer is NAJK op de vraag of dit voldoende is om te voldoen aan het aditionaliteitsbeginsel waarin aangetoond moet worden welke maatregelen er getroffen worden om verslechtering van de natuur tegen te gaan. 'Als de overheid dit niet goed onderbouwd, kan niemand intern of extern salderen.'