Column: De Oogkleppenfabriek van Carolaveen

Zijn bescheiden aantal koeien loeien al, omdat ze weten dat er voer aan zit te komen. Het ongeduld van zijn koeien, is eigenlijk maar een klein probleem. Het grote probleem zit in zijn hoofd. Dat begon een paar jaar geleden.

Van der Boom heeft altijd een traditioneel bedrijf gehad met melkvee, varkens, kippen en akkerbouw. Omdat hij voorzichtig was met investeren en privé ook niet zoveel noten op zijn zang had, was hij tevreden met zijn verdiensten. Door het afbreken van de marktbescherming werd het echter moeilijker. Eerst ging het bietenquotum eraf en verdween de stabiele inkomensstroom van zijn akkerbouwtak. Toen verdween het melkquotum en zakte de melkprijs. Doordat zijn collega’s meer koeien gingen houden, moest ook hij een paar koeien wegdoen. Een opleving in de varkensprijs camoufleerde lang zijn financiële situatie.

Dieptepunt

Dit jaar veranderde alles. Door corona zakten de opbrengstprijzen van zijn varkens, kippen en aardappelen naar een dieptepunt en bij Sjaak de moed in zijn schoenen. Tot overmaat van ramp bleek hij met zijn wat verouderde stallen een zogenaamde piekbelaster te zijn van stikstof op het natuurgebied Carolaveen dat grenst aan zijn weilanden en akkers. Tenminste, dat bleek uit een of ander journalistiek onderzoek.

Het natuurgebied is een hoogveengebied dat in de 19^e en begin 20^e eeuw grotendeels werd ontgonnen ten behoeve van de landbouw. Zijn opa stichtte vlak daarna zijn boerderij. Het restant veen dat overbleef is inmiddels een Natura 2000-gebied en daar groeien nu niet meer de juiste planten. Volgens de boswachter komt dat door zijn bedrijf. Sjaak dacht daar wat genuanceerder over, maar had dat niet tegen de boswachter gezegd. Zo was Sjaak niet. Hij wilde geen problemen, want hij pachtte ook nog wat land van de boswachter.

Iets verderop stond de Oogkleppenfabriek van Carolaveen en die stootte stikstofdioxide uit. Een veel giftiger goedje dan zijn groeizame ammoniak. Sjaak had bij zijn gemeente navraag gedaan of de Oogkleppenfabriek niet een veel groter probleem was, maar de gemeenteambtenaar kon geen vergunning vinden waar dat in stond. En een brief die hij stuurde aan de provincie over deze kwestie bleef onbeantwoord. Samen met twee collega’s had hij het ook aangegeven bij zijn belangenorganisatie. Ze hadden te horen gekregen dat ze er mee bezig waren, en dat er vooral geduld nodig was. Tja, het was allemaal om moedeloos van te worden.

Den Haag

Vorig jaar voelde hij al aankomen dat boeren zoals hij wel eens het slachtoffer konden gaan worden van die stikstofcrisis. Hij overwoog om met zijn trekker naar Den Haag te rijden, toen Tjeerd de Kleine riep dat de veestapel gehalveerd moest worden. Hij had nagedacht over de oproep van Mark van de Wal, de nieuwe voorman van boeren, om op te komen voor de landbouw. Van de Wal kwam bij hem uit de buurt en veel, met name jongere collega’s, volgden hem. Hij zat zelf ook in een appgroep, maar protesteren was niet Sjaaks aard. Desondanks voelde hij zich wel trots dat het nieuws die hele dag ging over boeren.

Dat trotse gevoel was inmiddels verdwenen, doordat er een wet was aangenomen die grote consequenties zou hebben voor de landbouw. Mocht er na de verkiezingen een andere minister komen die het strenger wilde maken, dan was daar volgens Sjaak alle ruimte voor en kon dat weleens het einde van zijn bedrijf betekenen. En als het niet uit Den Haag kwam, dan was er nog de provincie met haar plannen en opkoopregeling. Hij zag de toekomst niet meer zo positief in.

Sjaak is precies op tijd binnen voor de persconferentie. Met zijn vieze overal komt hij normaal gesproken niet in de woonkamer, maar zonder het te beseffen zit hij al en ziet op televisie gedeputeerde Erik Tommer van de provincie de persruimte binnen wandelen. De vorige gedeputeerde, Rik Graantuin, had al een paar keer eerder een persconferentie gegeven en toen was er van tevoren van alles uitgelekt. Nu niet. Misschien kwam het doordat het de nieuwe gedeputeerde was. Graantuin bleek allerlei vergunningen voor projecten waar de provincie zelf belang bij had niet zo netjes te hebben geregeld. Sjaak wachtte op wat komen ging.

Meetnetwerk

Eerst kwam er een algemeen blabla-verhaal en vielen er woorden als natuurkwaliteit, impasse en nieuw perspectief. En toen kwam het. Tommes zei dat alle sectoren moeten bijdragen. Er zou geld beschikbaar komen om stallen aan te passen en hij kondigde onderzoek aan. ‘Wij moeten met 50 procent van de kennis 100 procent van de besluiten nemen. Daarom gaan we een meetnetwerk opzetten en onderzoek doen naar het effect van stikstofoxiden en ammoniak op wilde planten. Niet op laboratoriumschaal, maar in de praktijk. Meten is immers weten.’

Er kwam nog een hele riedel met maatregelen totdat er een lijst met piekbelasters werd aangehaald. Op plek vier stond de Oogkleppenfabriek van Carolaveen. Zijn bedrijf stond er niet bij. Zou het dan toch goed komen in het nieuwe jaar? Tommes was nog niet heel duidelijk over de maatregelen die nodig waren en wat er precies met de piekbelasters moest gebeuren. Hij vertelde wel dat er bedrijven waren die niet over een vergunning beschikten en dat in het verleden wel hadden moeten aanvragen.

Consequenties

Sjaaks gedachten dwaalden even af naar het gesprek dat hij had gevoerd met zijn gemeente over de vergunning die er niet bleek te zijn. Hij durfde niet te hopen, maar kreeg steeds meer het gevoel dat niet zijn bedrijf maar de Oogkleppenfabriek problemen ging krijgen. De fabriek hoefde van Sjaak niet dicht, maar als je vergeet een vergunning aan te vragen dan moest dat wel consequenties hebben. Bovendien woog het maatschappelijk belang van voedselproductie volgens Sjaak zwaarder dan die van oogkleppen.

Hij kwam weer terug in de realiteit doordat het ene na het andere bericht binnenkwam in zijn appgroep. Veel positieve reacties van collega’s op de persconferentie en een mededeling van Mark zelf. In het nieuwe jaar kwam er een groot overleg om de opbrengstprijzen voor boeren te verbeteren. In Duitsland had een supermarktketen al de prijs voor varkensvlees verhoogd, doordat boeren daar ook logistieke centra hadden geblokkeerd. Dat kon nu in Nederland ook weleens gaan gebeuren.

Sjaak stond op, trok zijn overal uit en stapte even later onder de douche. Zijn zorgen waren nog niet voorbij, maar het zware gevoel in zijn hoofd was minder geworden.