Column: LTO zet stap in de diepte met stikstofvoorstel

Afgelopen dinsdag verrasten LTO, Natuurmonumenten, Natuur & Milieu, VNO-NCW, MKB-Nederland en Bouwend Nederland met een voorstel om een extra forse inspanning te realiseren om de stikstofcrisis op te lossen. Ze schrijven: ‘Dit voorstel biedt een samenhangend en evenwichtig totaalpakket dat de uitstoot versneld reduceert ten opzichte van de huidige stikstofwet. Daar waar de huidige wet een vermindering van de stikstofuitstoot van 26 procent als doel voor 2030 heeft vastgelegd, voorziet dit voorstel in een reductie van 40 procent (117 mol) in hetzelfde jaar. De totale reductie bedraagt 177 mol en maakt zo nieuwe economische ontwikkelingen mogelijk ter grootte van 60 mol.’

Natuurmonumenten

Als je het plan leest, vallen een paar zaken op. In de eerste plaats de organisaties die zich gevonden hebben in het voorstel. Eerlijk gezegd zijn Natuurmonumenten en Natuur & Milieu een beetje een vreemde eend in de bijt. Van Natuurmonumenten kun je nog denken dat ze belanghebbende zijn omdat ze zorg dragen voor de natuurgebieden, maar er staat in het plan geen enkele inspanningsverplichting om tot een beter natuurbeheer te komen. Dat is vreemd, want natuurbeheer heeft zelf ook een grote invloed op de natuurkwaliteit. Het ontbreken van voldoende schapen op de heide is daar een voorbeeld van. Als je ziet wat de landbouw moet leveren, had LTO daar wel iets voor mogen terugvragen.

Juridische borging

En er zal vast een goede reden zijn om Natuur & Milieu mee te laten praten, maar ik denk dat Johan Vollenbroek daar aan tafel had moeten zitten. Misschien is het geprobeerd, ik weet het niet. Dan waren de rechtszaken mogelijk ook van de baan en dat zou pas echt een stap voorwaarts zijn. In het voorstel pleiten de organisaties wel voor snelle juridische duidelijkheid, door bijvoorbeeld de Raad van State snel het voorstel te laten toetsen, maar echte zekerheid ontstaat pas na rechterlijke uitspraken. LTO zet hier voor mij dan ook een grote stap in het duister. Zelfs over de huidige doelstelling van 26 procent die in de wet staat weten we nog niet, hoe rechters daar naar gaan kijken. We hopen dat die doelstelling met alle plannen eromheen overeind blijft. Het voelt daarom niet goed om dan nu al te pleiten voor een veel hogere doelstelling die straks ook in een wet verankerd kan komen te liggen.

60 procent reductie

Wie goed naar de cijfers van het LTO-plan kijkt ziet dat de totale reductie geen 40 procent is in 2030, maar 60,5 procent. De totale reductie wordt op 177 mol gesteld in plaats van 117. En van die extra 20 procent reductie krijgt de landbouw een derde terug voor eigen ontwikkeling. De rest is nodig voor industrie en woningbouw. En die reductie moet grotendeels van de landbouw komen. De samenwerkende partijen denken dat die totale 60 mol genoeg is om de economie weer gewoon te laten draaien. Dus LTO stelt een verzwaring van de doelstelling voor van 26 naar ruim 60 procent. Dat is nogal een forse stap. Helemaal met het besef dat ze twee jaar geleden met het Landbouw Collectief nog voorstelden om het te houden bij drie praktische maatregelen: minder eiwit in het voer, extra weidegang en mest aanlengen met water. Zo wilden ze op korte termijn met een bedrag van 2,9 miljard voor vijf jaar tot een snelle reductie komen.

Gezocht momentum

Verzachtend voor LTO is natuurlijk dat er inmiddels een stikstofwet is aangenomen, waardoor het speelveld is veranderd. Misschien was de gedachte, we kunnen het niet tegenhouden dus gaan we er in mee als het stoppen en verplaatsen op basis van vrijwilligheid overeind blijft en de overheid er flink voor betaalt. Tot 2030 is jaarlijks € 1,7 miljard aan investeringen nodig om alle doelen te behalen zo hebben de organisaties berekend.

Het voelt bij mij als een stap in de diepte en ik krijg het gevoel dat LTO zich heeft laten meesleuren in de hausse aan plannen en voorstellen die het afgelopen half jaar door de verkiezingen en de formatie naar Den Haag zijn gestuurd. Daardoor lijkt het net alsof de landbouw een giga probleem heeft en dat er een enorme urgentie is om de sector te laten transformeren. Dat landbouwbedrijven nog toekomstbestendiger kunnen worden zal niemand ontkennen en dat er door de juridisering van het natuurbeleid een uitdaging ligt ook niet, maar het voelt bij mij als een gezocht momentum om de agrarische sector een veel hardere tik te geven dan nodig is. Met de wetgeving die er nu ligt kunnen we de komende jaren prima vooruit, ervaring opdoen en wordt tastbaar gemaakt hoe een eventuele versnelling van de stikstofreductie er uit kan komen te zien.

Top-down

Dat er meer huizen bij moeten is logisch, maar Bouwend Nederland schreeuwt ook gewoon hard en met veel hogere aantallen om hun doel te bereiken. LTO faciliteert in mijn ogen op deze wijze het halen van die doelstelling en blijft zelf achter met een steeds sneller teruglopende boerenstand, waar ze nota bene zelf de grootste belangenbehartiger van zijn. Gezien de reacties van zowel leden als niet-leden die ik de afgelopen week zag en hoorde, wordt het ook nog een hele kluif om boeren er van te doordringen dat deze grote extra stap nu al gezet moet worden. Gevoelsmatig steunt nu een smaldeel van de LTO-achterban het voorstel. Ik wens Sjaak van der Tak daar in ieder geval veel sterkte mee. De top-down benadering van eerst een voorstel maken en presenteren en dan pas aan de leden vragen wat ze ervan vinden, helpt in ieder geval niet voor het creëren van voldoende draagvlak.