CU-Statenlid Hermen Vreugdenhil:
‘Landbouwpercelen Brabant mogelijk onteigend, industrie kan fictieve uitstootrechten verhandelen’
„We willen allemaal dat de natuur door de landbouw wordt ontzien, maar dit is niet meer uit te leggen.” Statenlid Vreugdenhil strijdt al sinds 2017 tegen een grote emissiemisstand in de provincie Noord-Brabant. In dat jaar bleek uit onderzoek naar de naleving door de industrie van de stikstofregels dat een derde van de grootschalige industrie geen Natuurvergunning (NB) had. Vanaf dat moment ben ik die bedrijven ook blijven volgen bij het verkrijgen van een natuurvergunning.”
Isover Etten-Leur
Een van die bedrijven is Isover dat een grote hoeveelheid stikstof uitstoot vlak bij het kwetsbare Ulvenhoutse Bos, aldus Vreugdenhil. „De provincie heeft zitten slapen. Omdat die bedrijven geen natuurvergunning hebben aangevraagd, kunnen zij zich nu alsnog beroepen op hun uitstoot ten tijde van de habitat-regeling uit 1994. Isover stootte destijds 320 ton ammoniak uit. Voor NOx was dat 865 ton. Dat staat gelijk aan de uitstoot van 180 melkveebedrijven. Zij vragen nu een ‘positieve weigering’ aan voor die uitstoot en kunnen daarna die extra, nu fictieve rechten, verkopen en er veel geld mee verdienen. En dit terwijl zij al jaren zes keer minder uitstoten dan in 2000 werd vergund.”
Provinciale kwestie
Gevraagd of zijn ‘eigen’ minister Carola Schouten hier niet op in kan grijpen, antwoordt Vreugdenhil dat het geen nieuwe situatie is van vandaag of gisteren. „Ik ben al statenlid sinds 2007, toen we in Brabant in 2009 een vrijwillig convenant sloten om de stikstofuitstoot fors te verlagen, was daarbij de afspraak dat ook industrie en verkeer zouden bijdragen. Het draagvlak voor het convenant staat of valt met een eerlijk beleid van gelijke monniken gelijke kappen, daarom verdiep ik mij als sinds 2009 in dit soort achterhaalde vergunningen. De cijfers van industrie worden door de provincie ook het liefst achtergehouden. Ik moet ze zelf boven water zien te krijgen en door een handhavingsverzoek van de MOB kwamen ze hier boven tafel. Het is ook een puur provinciale bevoegdheid. Maar Carola heeft Noord-Brabant al vaker op de vingers getikt als het ging om het stikstofhandel van de provincie. Bijvoorbeeld bij de verkoop van stikstof van met natuurgeld opgekochte bedrijven.”
‘Ondernemersvriendelijk’
Volgens Vreugdenhil is dit niet zozeer alleen een Brabants probleem, maar kunnen bedrijven hier overal mee sjoemelen. „De adviesbureaus die hiervoor vergunningen aanvragen, weten precies hoe ze dat moeten regelen. Maar Brabant is wel een hele ondernemersvriendelijke provincie. Het is zelfs zo'n ondernemende provincie dat ze zelf een eigen stikstofloket heeft opgericht om emissierechten te verhandelen.”
GS Noord-Brabant:
'Verbanden die Vreugdenhil legt kloppen niet'
Gedeputeerde Staten (GS) reageren uitgebreid op de onvrede die Vreugdenhil uit. ‘Statenlid Vreugdenhil lijkt in zijn betrokken enthousiasme enkele zaken met elkaar in verbinding te brengen die feitelijk los van elkaar staan. Dat willen we graag toelichten.’ GS gaan daarbij punt voor punt op de kritiek in.
Vergunning Isover
‘Ook als Isover eerder een Wnb-vergunning (Wet natuurbescherming) had aangevraagd, konden ze met behulp van intern salderen de vergunning aanvragen. Sinds de uitspraak Logtsebaan (20 januari 2021) geldt er geen vergunningplicht meer voor stikstofdepositie voor een wijziging op basis van ‘intern salderen’. Dit is bij de huidige aanvraag aan de orde, vandaar de positieve weigering. Er verandert hiermee niets aan de referentiesituatie van het bedrijf.’
Dezelfde rechten
GS zijn echter ook van mening dat het bedrijf daarvoor inderdaad een hoge emissie van NOₓ en NH₃ heeft opgenomen. ‘Daarom hebben wij ze gevraagd dat te onderbouwen en met aanvullende gegevens te komen. Vermoedelijk leidt dit in de referentiesituatie tot een lagere emissie van NOₓ en NH₃ en depositie. Hoe hoog of laag dat is nu nog niet bekend. De daadwerkelijke uitstoot wordt echter de nieuwe referentiesituatie. Boeren en industrie hebben dezelfde rechten als het gaat om het aanbieden van stikstofruimte (extern salderen). De voorwaarden daarvoor zijn opgenomen in de Beleidsregel natuurbescherming Noord-Brabant.’
Het Ulvenhoutse Bos
Met betrekking tot het Ulvenhoutse Bos is de provincie naar eigen zeggen druk bezig om én stikstofreductie te realiseren (bronmaatregelen) én de noodzakelijke natuurverbetering te bevorderen (versnelling en intensivering van herstelmaatregelen). ‘Voor dat natuurherstel is versnelling en intensivering van maatregelen nodig. De uitstoot van een fabriek wordt in het artikel gekoppeld aan het onteigeningsdossier Ulvenhoutse Bos. Maar dat zijn echt twee aparte vraagstukken.’
Bij de percelen bij het Ulvenhoutse Bos gaat het om versnellen en intensiveren van natuurherstel. ‘Dat komt erop neer dat de grondwaterstanden in het verdroogde Ulvenhoutse bos verbeterd kunnen worden en er tevens voorkomen wordt dat vervuild regenwater uit de bebouwde kom in het Ulvenhoutse bos stroomt. Zonder de percelen kunnen die maatregelen niet worden uitgevoerd.’
Gesprekken met eigenaren
Over de laatste percelen die nodig zijn voor het uitvoeren van de natuurherstelmaatregelen lopen volgens GS nog gesprekken over verkoop met eigenaren van de bedoelde gronden. ‘Vanwege de urgentie om deze maatregelen uit te voeren, is het gebruikelijk om naast dit traject ook de onteigeningsprocedure officieel voor te bereiden. In 2016 hebben Provinciale Staten besloten om in het uiterste geval het onteigeningsinstrument in te zetten. Daarmee ontstond ook de mogelijkheid om grondeigenaren een volledige schadeloosstelling te bieden. Het is niet het doel van de provincie om tot daadwerkelijke onteigening over te gaan. Er wordt uitgegaan van verkoop na goed overleg en de procedure kan te allen tijde afgebroken worden als er overeenstemming is om de percelen via minnelijke weg aan te kopen.’
Geen handel
Met betrekking tot het stikstofloket melden GS dat er geen sprake is van handel. En over de achtergrondinformatie met betrekking tot de stikstofruimte die Isover via een vergunning zou kunnen verzilveren stellen GS dat Isover de stikstofruimte in de vergunning gebruikt voor de bedrijfsvoering. ‘Mocht de ruimte uit een vergunning worden aangeboden, als met de activiteit of inrichting wordt gestopt, is deze niet per definitie te gebruiken door een vrager van stikstof. Het gaat dan om het matchen van vele onderdelen, zoals welke belasting op welke afstand op welk type gebied, en dat bekeken per hexagoon (hectare).’
Niet meer stikstof
Tot slot bevestigen GS dat de hoeveelheid stikstofneerslag in onze natuur fors omlaag moet. ‘Daarvoor treft de overheid maatregelen. Maar dat betekent ook dat wie wil bouwen of uitbreiden, ervoor moet zorgen dat daarbij niet nóg meer stikstof vrijkomt. Als verduurzamen of andere maatregelen niet voldoende helpen, moet de initiatiefnemer zelf zorgen voor voldoende ‘stikstofruimte’ om een natuurvergunning te kunnen krijgen. Dit alles via de landelijk afgesproken beleidsregels. Het Ondersteuningsloket Stikstof van de provincie Noord-Brabant ondersteunt in het bij elkaar brengen van vraag en aanbod van stikstofruimte. Dit komt voort uit de Brabantse Ontwikkelaanpak Stikstof waarbij er drie radars in elkaar grijpen: verbetering van de natuur, terugdringen depositie stikstof en economie draaiende houden.’
Isover Etten-Leur:
'Wij willen helemaal niet extern salderen'
Ook moederbedrijf Saint-Gobain van Isover Etten-Leur reageert op de aantijgingen van Vreugdenhil. ‘Helaas klopt het statement dat de heer Vreugdenhil maakt niet geheel, en daar hebben we hem ook op gewezen’, aldus marketingmanager Ivo van Rooy van Saint-Gobain. ‘Het klopt wel als hij stelt dat we juiste vergunningen hebben, en ook dat deze zijn gebaseerd op de reeds in 2000 verleende ruimte. Inmiddels hebben we, door verschillende innovaties, hard gewerkt om die uitstoot te verlagen. En met succes dus. Overigens lopen er ook nog gesprekken met de Omgevingsdienst in Brabant over de hoogte van het emissieplafond. Maar we willen hierbij benadrukken dat we de extra ruimte die we daarmee hebben (de werkelijke uitstoot ten opzichte van de vergunde uitstoot), niet gaan gebruiken voor extern salderen: Isover Nederland gaat de extra stikstofruimte niet verhandelen. Het verduurzamen van Nederland is juist de kernactiviteit van Isover en daar past het handelen in stikstofemissies niet bij.’
Belangrijke doelstelling
Verder meldt Van Rooy nog het volgende namens Saint-Gobain. ‘De productielocatie van Isover Nederland in Etten-Leur produceert jaarlijks vele miljoenen vierkante meters isolatiemateriaal. Er zijn 230 werknemers in dienst. Het reduceren van de stikstofemissies (ammoniak en NOx) is voor het bedrijf een belangrijke doelstelling. Zo is de ammoniakuitstoot de afgelopen 15 jaar met ruim 65 procent gedaald (2002-2017). Ook wordt gewerkt aan nieuwe innovaties die de uitstoot de komende jaren nog eens substantieel gaan reduceren.’
Probleem samenleving
‘De ontstane stikstofproblematiek is niet de schuld van bedrijven of boeren. Het is een probleem van de Nederlandse samenleving als geheel. In plaats van de vinger naar elkaar te wijzen, kunnen we beter met elkaar in gesprek gaan over oplossingen. Daaraan leveren wij graag onze bijdrage', verklaart woordvoerder Ivo van Rooy van Isover Nederland.
Glaswol voorkomt stikstof
‘Onze glaswol isolatie bespaart jaarlijks zeer veel CO2 én stikstof wanneer het is geplaatst in gebouwen’, aldus Van Rooy. ‘Zo wordt de uitstoot, die ontstaat tijdens de productie, vele tientallen malen gecompenseerd tijdens het gebruik van de woning dankzij de besparing op de energie die nodig is voor het verwarmen van gebouwen. Onderaan de streep levert onze productie van glaswol isolatie dus een enorme positieve bijdrage aan het nationaal reduceren van de emissies.’
Juiste vergunningen
‘We beschikken over de juiste vergunningen omtrent onze stikstofuitstoot’, verklaart Van Rooy. ‘Daarbij is uitgegaan van de al eerder verleende stikstofruimte. Deze is hoger is dan onze daadwerkelijke uitstoot. Dit is mogelijk dankzij onze intensieve inzet op het verminderen van onze stikstofuitstoot op de Isover productielocatie in Etten-Leur van de afgelopen jaren.’
Extern salderen
‘We willen hierbij benadrukken dat we de extra ruimte die we daarmee hebben (de werkelijke uitstoot ten opzichte van de vergunde uitstoot), niet gaan gebruiken voor extern salderen: Isover gaat de extra stikstofruimte niet verhandelen. Het verduurzamen van Nederland is juist de kernactiviteit van Isover Nederland en daar past het handelen in stikstofemissies niet bij.’
Verdere reductie
‘De komende jaren zullen we blijven inzetten op het reduceren van onze emissies: we passen onze groene binder, waar geen ammoniak bij vrijkomt tijdens productie, bij steeds meer producten toe. We gaan tevens het productieproces verder elektrificeren waardoor we de NOx emissies fors reduceren.’
Tekst: Erik Kruisselbrink
Is als freelance vakbladredacteur van vele markten thuis.
Beeld: Ruth van Schriek
Bron: Agrio