Gebruik voederbomen staat in kinderschoenen, netwerk moet verandering brengen

Vooral de (biologische) melkveehouderij en geitenhouderij kan bepaalde soorten bomen inpassen in de bedrijfsvoering. Dat inpassen leidt tot voordelen op het gebied van gezondheid van de dieren, dierenwelzijn en de biodiversiteit van het agrarische landschap. De inzet van voederbomen staat wel in de kinderschoenen en dus staat Rombouts op om daar verandering in te brengen.

Met hulp van Brabants Duingoed, een groep boeren uit de omgeving van het natuurgebied de Loonse en Drunense duinen die bezig zijn met onder meer Agroforestry, werd er een zaaltje afgehuurd in Biezenmortel en een symposium georganiseerd om het praktijknetwerk de lanceren. Een select gezelschap uit het hele land kwam af op de bijeenkomst, van Friesland, Utrecht tot Brabant. Biologische en gangbare veehouders mixte met andere geïnteresseerden zoals bijvoorbeeld projectleiders van agrarische collectieven.

Tannines

Zij hoorden het verhaal aan van de Belg Jan Valckx. Hij deed namens een Vlaams agrarisch adviesbureau onderzoek naar de gezondheidsvoordelen van voederbomen voor vee. Zo zijn voederbomen - denk bijvoorbeeld aan de eik, wintereik, beuk of ruwe berk – goed tegen parasieten. Ook beschermen bomen tegen extreem weer en langer eigen voer in het voor- en najaar.

Maar belangrijker nog, herkauwers hebben het vermogen om de tannines (looizuren) van de houtachtigen in de maag te verwerken waarna het een verbinding aangaat met eiwitten. Het ‘bestendigen’ van eiwit zorgt voor een betere N-benutting, waardoor er meer productie is met meer melkeiwit en minder verlies naar de omgeving. Valckx: „Een herkauwer weet na een gewenningsperiode zelf wel hoeveel hij kan eten van een voederboom. De dieren passen zich daar op aan. Het mooiste is als een herkauwer al vanaf de geboorte bekend wordt gemaakt met het eten van houtachtig voer.”

De Vlaming deed twee jaar lang onderzoek naar voederbomen en helpt met zijn adviesbureau boeren met het inpassen van de bomen op het bedrijf. Zo maakt een geitenbedrijf in België gebruik van gangen met bomen waar de dieren voordat ze de wei of juist de stal ingaan eerst doorheen lopen.

Uitdagingen

In Nederland zijn er ook melkveehouders die voederbomen hebben opgenomen in de bedrijfsvoering, een aantal van deze boeren waren aanwezig in Biezenmortel. Een andere spreker op het symposium, Evert Prins van het Louis Bolk Instituut, geeft in zijn presentatie aan dat er ook nog uitdagingen zijn. Zo is wetgeving lastig, in sommige gebieden is een open landschap juist leidend. Voederbomen worden niet zonder slag of stoot in ecosysteemdiensten geplaatst, omdat er van de ‘natuur’ wordt gegeten. „Terwijl voor de biodiversiteit juist belangrijker is wat er onder de bomen en struiken allemaal groeit en bloeit”, geeft Prins aan.

Ook het verdienmodel is een uitdaging, al laat de derde spreker Jacob Haalstra zien dat er wel degelijk mogelijkheden zijn om de vorm van Agroforestry rendabel te maken op een veehouderij. Subsidieregelingen van bijvoorbeeld het waterschap zijn daarbij wel essentieel. De bomen kunnen ook iets opbrengen via koolstofvastlegging (verkoop van certificaten) en de nieuwe GLB-voorwaarden waarin de voederbomen via een puntensysteem goed scoren.

Tel daarbij op de besparing van kosten op (ruw)voer dat niet hoeft worden aangeschaft en de dalende tendens qua ziektekosten voor het vee en het sommetje is snel gemaakt. Haalstra: „Maar het gaat hier wel om een stapeling, het is belangrijk dat zoiets als voederbomen meer bekendheid krijgt en er samen wordt gewerkt. Op die manier is er echt iets voor elkaar te boksen bij overheden die de subsidies moeten verstrekken. Een boer alleen kan weinig beginnen.”

Iets verdienen

Een ideale taak voor Rombouts, die via het Agroforestry Netwerk vanuit Brabant langzaamaan Nederland aan het veroveren is. „Er zijn daarbij voor mij twee dingen heel belangrijk: landbouwgrond moet altijd landbouwgrond blijven. Ook als iemand aan agroforestry doet kan dat land niet worden bestempeld als natuur. En het moet uiteindelijk rendabel zijn voor de boer. Er moet iets te verdienen zijn.”

Biologisch melkvee- en vleesveehouder Ron van Zandbrink uit Stoutenburg (UT) is in ieder geval enthousiast. „Ik zie bomen inpassen als dé oplossing voor veel problemen in de landbouw. Momenteel maken we gebruik van fruitbomen, appels en peren. Daarbij gaat het vooral om de productie van fruit, maar een voederhaag voor ons vee zie ik wel zitten.”

Wilco de Zeeuw, die in Uden (NB) het gemengde biologische bedrijf BoerInNatuur runt, wil door de inzet van bomen zijn schrale grond verrijken. Hij zoekt naar soorten die in dorge omstandigheden overleven. „De bomen zorgen voor productie én een betere bodem."