'Kabinet koopt eigen teleurstelling met naar voren halen stikstofdoelen'

Lees hier het bericht over de stikstofbrieven zelf: Kabinet wil stikstofdoelen in 2030 al behalen, overheid in gesprek met piekbelasters.

Van der Wal: 'Brussel moet plan voor piekbelasters nog goedkeuren'

Minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) noemt het veranderen van het tijdspad en het verfijnen van de doelen een noodzakelijke tussenstap in de richting van de definitieve piekbelastersaanpak. Dat vertelt ze tijdens een interview op NPO Politiek na de ministerraad.

Terwijl er in januari 2023 door de minister duidelijkheid werd beloofd over de piekbelastersaanpak, is het nog steeds niet duidelijk wie deze groep zijn. Hoe dat kan? „Het is ontzettend ingewikkeld om tot criteria te komen”, legt Van der Wal uit. „We gaan uit van een ordergrootte van 3.000 ondernemers. Daar liggen berekeningen aan ten grondslag, zoals spreiding en de ligging ten opzichte van de natuur. Deze criteria (aanpassing tijdspad, red.) gaat nu samen met de financiële regeling naar Brussel. Daar ligt deze dan ter inzage. Ik heb geen invloed op."

Keuze maken

De minister hoopt dat Brussel de piekbelastersregeling uiterlijk in april heeft goedgekeurd, zodat ieder boer op basis van de actuele gegevens op een speciaal ingericht website kan zien of het een piekbelaster is en voor welke regeling hij in aanmerking komt. Ze vindt de brieven van vandaag geen uitstel van de plannen. „Ik heb altijd gezegd dat 2023 een transitiejaar is. Tussen april en het einde van het jaar moeten bedrijven echt een keuze maken over hoe ze de toekomst zien.”

Dat is een bewust keuze. „Anders zou ik nu pluksgewijs duidelijkheid geven en zal er nog meer onduidelijkheid ontstaan. Daarom is dit een noodzakelijke tussenstap, zodat ik in april alles tegelijk kan bekendmaken.”

Sectoren moeilijk te vergelijken

De industrie heeft ook doelen gekregen. „Bij industrie ligt het accent op verduurzamen, bij mobiliteit op schone lucht en bij landbouw op natuurkwaliteit. Dan is de vraag: hoe ga je dat nu evenredig inzetten? Het is ook zo dat NOx (stikstofdioxiden) ver overwaaien, terwijl ammoniak door de agrarische sector dichtbij natuurgebieden neerslaat. We hebben gekeken: wat zou evenredig zijn? En dan zit hem niet alleen in percentages. Bij de industrie beginnen we bij het aanscherpen van de vergunningen, terwijl verplichtend instrumentarium in de agrarische sector een eindstation is. Het is heel lastig te vergelijken.”

Of er angst voor boze boeren is of dat deze stappen genomen worden met het oog op de provinciale verkiezingen? „Nee, want als ik rekening zou houden met de verkiezingen dan zou ik niet met dit pakket naar buiten brengen. Ik zit maximaal met de voet op het gaspedaal, maar sneller gaat het niet.”

Sjaak van der tak (LTO Nederland): 'Onrust wordt niet weggenomen, maar niet alleen negatief'

LTO-voorzitter Sjaak van der Tak: „Over veel onderwerpen wordt in deze brieven nog te weinig duidelijkheid gegeven. LTO vindt dat een gemiste kans. Maar ik ben zeker niet alleen negatief. In de brieven worden een aantal richtingen gekozen waar we als sector goed op voort kunnen bouwen. Waardevol is, bijvoorbeeld, dat de minister inregelt dat de uitkomsten van het mogelijke landbouwakkoord door kunnen werken in de gebiedsgerichte aanpak. Tegelijkertijd wordt de onrust die bij veel boeren en tuinders leeft, met deze brieven nog niet weggenomen.”

Dat geldt bijvoorbeeld voor de stoppersregeling LBV+. De uitwerking daarvan ontbreekt. Ook is onduidelijkheid waar boeren aan toe zijn die geen gebruik maken van de vrijwillige regeling. Van der Tak: „Het Kabinet is aan de boeren verplicht om hier transparant over te zijn. Een ondernemer moet weten wat de consequenties zijn als hij een bepaald besluit wel of niet neemt. Je kunt onmogelijk van een ondernemer vragen om een besluit over zijn toekomst te nemen terwijl hij niet kan overzien wat de consequenties van die keuze zijn.”

Perspectief

LTO vindt het van belang dat – wanneer de LBV+ stoppersregeling in april wordt gepubliceerd – gelijktijdig ook de regelingen worden gepubliceerd voor boeren die willen verplaatsen, innoveren of extensiveren. Minister Van der Wal spreekt in haar brief over een ‘streven’ om deze regelingen gelijktijdig open te stellen. Dat is een goede intentie, maar voor LTO ook een randvoorwaarde. Van der Tak: „Het hele keuzepallet moet – zowel inhoudelijk als juridisch – in een keer in beeld worden gebracht. Dat was ook een dringend advies van Johan Remkes. Een boer die overweegt om met zijn bedrijf te stoppen, moet ook weten waar hij aan toe is als hij een andere keuzes maakt, zoals het besluit om in te zetten op innovatie en managementmaatregelen. In een volgende stap moet de uitwerking van die andere regelingen in de pas lopen met de uitwerking van de stoppersregeling.”

PAS-melders

In de Kamerbrief laat minister Van der Wal weten de verantwoordelijkheid voor het legaliseren van PAS-melders zwaar te voelen. De Kamerbrief legt weliswaar prioriteit bij het legaliseren van de PAS-melders, maar deze worden wat LTO betreft nog steeds onvoldoende prioritair verklaard. Van der Tak: „Voor LTO is het een randvoorwaarde dat beschikbare ruimte éérst gaat naar het legaliseren van PAS-melders. Het mag niet zo zijn dat PAS-melders in de waan van de dag alsnog concurreren met andere economische belangen. Wij roepen de minister op om nogmaals klip en klaar te benoemen dat dit inderdaad een dwingende prioriteit is.”

LTO pleit er bovendien voor om de externe verhandelbaarheid van vergunningen tussen landbouw en industrie te reguleren tot nadat de PAS-melders gelegaliseerd zijn. Van der Tak: „Wij roepen het bevoegd gezag op om een bestuurlijke toets in te stellen. Als een opgekochte vergunning aangewend kan worden om een PAS-melder te legaliseren, mag dat niet benut worden voor andere ontwikkelingen”.

2030

De stikstofdoelen worden door het kabinet vijf jaar naar voren gehaald. In 2030 moet de stikstofuitstoot met de helft worden gereduceerd. LTO is en blijft tegenstander van 2030 als doel voor deze niet te overziene ambitie. Van der Tak: „Eerder heeft het Planbureau voor de Leefomgeving al geanalyseerd dat die ambitie onhaalbaar is. De uitvoeringscapaciteit bij overheden is simpelweg niet toereikend om op deze termijn zorgvuldige gebiedsprocessen te doorlopen. Het zal in praktijk alleen maar leiden tot onrust bij boeren die verstrekkende besluiten moeten nemen en onrust in de gebieden waar ingrepen overhaast moeten worden doorgevoerd. Als het kabinet vasthoudt aan 2030 als doeljaar, koopt ze daarmee haar eigen teleurstelling. Waarom niet die vijf jaar extra nemen zodat gebiedsprocessen zorgvuldig doorlopen kunnen worden en we – als boeren, als regio, als maatschappij en als politiek – een doel bepalen waar ordentelijk naartoe gewerkt kan worden en waarbij iedereen kan worden meegenomen?”

Agractie: 'Boeren schieten hier niks mee op'

Het bestuur van Agractie ziet weinig aanknopingspunten in de nieuwste stikstofbrieven van het Kabinet. 'Veel woorden, boeren schieten er echter niets mee op!', schrijft de actiegroep in een statement vrijdagmiddag. 'De doelen van de industrie zijn voorlopig vrijwillig, zonder dreigende onteigening of inperking. Hoezo evenredig? Onze oproep: gebruik de latente ruimte van de 100 grootste uitstoters van stikstofoxide voor bouw en ontwikkeling.'

Voor boeren dichtbij N2000-gebieden scheppen de brieven geen enkele duidelijkheid volgens Agractie. 'Komen er goede passende regelingen waarmee boeren vrijwillig kunnen innoveren, verplaatsen of stoppen? Het moet nog maar blijken! Kan de vrijkomende stikstofruimte uit de LBV+-regeling sowieso wel gebruikt worden om PAS-melders te legaliseren? De nieuwste jurisprudentie wijst erop dat dit niet kan.'

Agractie ziet geen enkel positief punt. 'Aanpassing stikstofwet, doel van 2035 naar 2030 met ijkmomenten. Kunnen we kort over zijn, gaat niet lukken.'

KDW uit de wet belangrijk

Over de Kritische Depositiewaarde uit de wet spreekt het bestuur van Agractie volgende week met minister Van der Wal. Agractie: 'Noodzakelijk dat dit snel gebeurt, omdat KDW niets zegt over de werkelijke staat van de natuur en er meer flexibiliteit moet komen om stikstofemissies te verminderen, zonder het leegvegen van gebieden.'

'Landbouwakkoord nog maar de vraag'

Agractie: 'Dit dossier moddert voort op dezelfde wankele basis, waarbij grootschalige sanering en krimp van de agrarische sector, zonder helder perspectief het uitgangspunt is. In de gesprekken om tot een Landbouwakkoord te komen vinden zeer stevige discussies plaats over verschillende onderwerpen en uitgangspunten, het is zeer de vraag of we daar kunnen uitkomen. Zoals het areaal landbouwgrond, geen GVE-norm en overgangsgebieden, een gelijk Europees speelveld en het voorkomen van import van producten geproduceerd tegen lagere standaarden.'

IPO: 'Invulling Gebiedsgerichte aanpak blijft op randvoorwaarden achter'

Het Interprovinciaal Overleg (IPO) is het samenwerkingsverband van alle twaalf provincies. De organisatie komt namens de twaalf provincies met de volgende verklaring:

'Het vervolg op de brieven van november is op onderdelen minder concreet dan verwacht', schrijft het IPO in de reactie. 'Provincies vinden dat ook logisch omdat de uitwerking van een aantal thema’s veel zorgvuldigheid vraagt. De gezamenlijke ambitie herstel van natuur, goede kwaliteit van het water, klimaat én een nieuw perspectief voor de landbouw staat overeind.'

IPO: 'Zorgvuldigheid is belangrijk bij uitwerking van de aanpak. Dat maakt dat niet voor alles nu al duidelijkheid kan worden geboden. De gezamenlijke provincies begrijpen dit maar vragen wel aandacht voor de relatie met de harde deadlines die provincies opgelegd hebben gekregen voor hun gebiedsprogramma’s. Hoe maak je bijvoorbeeld een integraal gebiedsprogramma als er nog geen duidelijkheid is over het Landbouwakkoord? De deadline voor het gebiedsprogramma staat, provincies werken daar ook aan, maar de invulling van de randvoorwaarden blijft op punten achter.'

Vrijwilligheid belangrijk bij piekbelasters

IPO: 'De werkwijze van het Rijk om de piekbelasting aan te pakken krijgt meer vorm. Voor bedrijven die mogelijk piekbelasting veroorzaken is het belangrijk dat die duidelijkheid zo snel mogelijk komt. Maar liever ‘later zeker’ dan ‘te vroeg onzeker’. In april hebben bedrijven de mogelijkheid om te checken of ze vallen onder definitie van piekbelasting en dan is ook de informatievoorziening en ondersteunende advisering richting ondernemers op orde. Provincies benadrukken de vrijwilligheid bij de aanpak piekbelasting bij het Rijk en zien dat ook terug in de aanpak. Want alleen bij vrijwilligheid ontstaat de legale mogelijkheid om de problematiek van PAS-melders tot een oplossing te brengen. Provincies blijven opkomen voor die bedrijven die nu in onzekerheid zitten. De PAS-melders moeten zo snel als mogelijk worden gelegaliseerd.'

Om succesvol te kunnen zijn in de aanpak piekbelasting is het bovendien van groot belang dat alle regelingen beschikbaar zijn op het moment dat in gesprek wordt gegaan met individuele agrariërs. In de brief formuleert het Rijk het voornemen om de regelingen gelijktijdig open te stellen.

Provincies gaven al eerder aan dat het van belang is dat alle sectoren bijdragen aan de vermindering van de stikstofneerslag. IPO: 'In de brief over de voortgang van het Nationaal Programma Landelijk Gebied gaat het Rijk daar verder op in met doelen voor de industrie en mobiliteit. Goed dat dat ook nadrukkelijk wordt benoemd in deze brief. Provincies vragen daarbij ook nog expliciet aandacht voor de gevolgen van stikstof uit het buitenland en van de scheepvaart.'

Klimaat

Het landelijke klimaatdoel voor alle sectoren is 55 prcoent minder broeikasgasemissie in 2030, ten opzichte van 1990. Het Rijk geeft als vertrekpunt dat de veehouderij 5Mton broeikasgasreductie moet halen in 2030 en verdeelt deze opgave over alle provincies. IPO: 'Belangrijke kanttekening van provincies is dat het realiseren van deze reductie nadrukkelijk een gezamenlijke opgave is van Rijk en provincies. Provincies benadrukken ook hier de noodzaak dat het Rijk op de kortst mogelijke termijn generiek beleid verankert zodat de gebiedsprogramma’s geen vertraging opleveren. Al eerder deden provincies het Rijk een aantal handreikingen voor mogelijke generieke maatregelen.'

IPO, tot slot: 'De totaalopgave is fors. Provincies gaan daar in samenwerking met het Rijk flink mee aan de slag. Provincies vragen in gesprekken met het Rijk ook aandacht voor de uitvoeringsmogelijkheden. Ambitie en uitvoeringscapaciteit moeten twee kanten van dezelfde medaille zijn.'

Overijssel: 'Op veel punten nog niks helder'

De provincie Overijssel deelt de noodzaak om de natuur te versterken en de stikstofuitstoot te beperken, schrijft het provinciebestuur (Gedeputeerde Staten) in een verklaring, maar heeft ook grote kanttekeningen. Overijssel: 'Johan Remkes adviseerde reeds een flinke stikstofreductie middels een regeling voor piekbelasters, maar óók om perspectief te bieden voor boeren die door willen of hun bedrijfsvoering willen verduurzamen. De invulling van dit zogenaamde ‘trappetje van Remkes’ is echter op veel punten - ook na de brieven van vrijdag 10 februari - nog niet helder geworden. Daardoor ontbreekt het nog aan concrete duidelijkheid en perspectief voor veel boeren over wat van hen gevraagd wordt en is het voor deze sector nog altijd niet mogelijk aan de slag te gaan met de verduurzamingsopgave die de samenleving van hen vraagt.'

Overijssel onderschrijft het advies van Remkes, maar hecht er wel aan dat een piekbelastersregeling waar het Rijk op korte termijn stikstof mee wil terugdringen niet de gebiedsprocessen in het Provinciaal Programma Landelijk Gebied in de weg mag komen te zitten. 'In het PPLG komen immers naast stikstofreductie nog meer urgente opgaves samen zoals het verbeteren van de water- en bodemkwaliteit, de energietransitie en klimaatadaptatie. Overijssel maakte bij de presentatie van haar startversie PPLG op 4 januari van dit jaar al duidelijk dat de natuurdoelen onlosmakelijk verbonden zijn met het behoud van leefbaarheid en sociaal-economisch kracht op het platteland aan, evenals het perspectief bieden voor de agrarische sector.'

Aandringen op oplossen PAS-problemen

Overijssel constateert dat het ontbreken van duidelijkheid in de brieven van het ministerie van LNV over criteria van de piekbelastersregeling opnieuw zorgt voor veel onduidelijkheid en onzekerheid bij agrarisch ondernemers. 'Daarnaast onderstreept Overijssel de piekbelastersregeling als doel en uitgangspunt zou moeten hebben om een substantiële bijdrage te leveren aan het oplossen van schrijnende en urgente problemen, zoals het legaliseren van PAS-melders maar ook ruimte moet bieden voor andere agrarische bedrijven die willen extensiveren. Gedeputeerde Staten van de provincie Overijssel zullen daar bij het Kabinet op blijven aandringen.'