LIVEBLOG Debat en Boerenprotest (gesloten): Kamer dient tweeëntwintig moties in, dinsdag stemmen

19:25: Einde debat: Kamer dient tweeëntwintig moties in, liveblog gesloten

In de tweede termijn heeft de Kamer tweeëntwintig moties ingediend. Die gingen alle kanten op; van de PvdA moet de regering nog voor september met een landbouwvisie komen, en daarbij minder geld uittrekken voor de transitie van de landbouw. FvD wil daartegen dat de Kamer uitspreekt dat de Nederlandse bodem in goede staat verkeert, en dat boeren geen stikstof hoeven te reduceren. De PvdD wil dat dierenwelzijn in de kabinetsvisie wordt geborgd, de BBB dat daarin geen nieuwe bovenwettelijke regelingen komen te staan.

Minister Adema moet bijna al die moties ontraden. „Er zitten veel moties bij die best sympathiek zijn, maar ze lopen vooruit op het kabinetsplan”, vertelt hij. „En daarmee komen ze te vroeg.” Als die moties zouden worden ingediend nadat het kabinet haar landbouwvisie presenteert, is dat een beter moment.

Desondanks zal de Tweede Kamer aanstaande dinsdag over de moties stemmen. Hiermee wordt dit blog gesloten.

19:19: Van der Wal: 'Uitkoopregeling 100 procent vrijwilig, we kiezen voor maatwerk'

Om boeren perspectief te kunnen bieden, wil Thom van Campen (VVD) weten wanneer de regelingen voor innovatie, extensivering, verplaatsen etc. opengaan. Minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) kan daar geen exacte datum aan hangen, maar in de eerdere brief gaf ze al aan dat dit in het najaar zal zijn. „De regelingen gaan niet allemaal tegelijk open, maar er zal wel een periode zijn waarin ze allemaal tegelijk open zullen staan. Het allerbelangrijkste is dat er nu een denkproces op gang komt bij ondernemers die hiervan gebruik willen maken.”

Ondertussen loopt er ook nog de aanpak piekbelasting. Inmiddels hebben 27.000 ondernemers een berekening gemaakt via de website voor de aanpak van de piekbelasting. „Dit zegt niets over het resultaat”, benadrukt Van der Wal gelijk.

Roelof Bisschop vraagt specifiek aandacht voor de Gelderse Vallei. Het zwaard van Damocles hangt daar volgens hem boven de sector, omdat er 85 procent reductie behaald moet worden. Je wilt toch zo'n Gelderse Vallei niet leeg vegen?”

Van der Wal is gediend van termen als ‘leegvegen’ en dat liet ze duidelijk weten tijdens het debat op hoge toon. „Hou op met termen als ‘leegvegen’, zegt ze op hoge toon. „Dit draagt bij aan de onrust. Het doel is om dit met de sector en 100 procent vrijwillig te doen. We kiezen voor maatwerk.”

Van der Wal geeft verder aan dat ze morgen (vrijdag met een brief naar de Tweede Kamer komt over het benormen en prijzen van stikstof. Daarnaast gaat mogelijk de nieuwe stikstofwet, waarmee de stikstofdoelen van 2035 naar 2030 worden gehaald, volgende week al naar de Tweede Kamer.

17:24 Boerenprotest op Malieveld integraal terug te kijken op Youtube

Op het Youtube-kanaal van FDF is het volledige protest in Den Haag terug te zien. De video duurt iets minder dan twee en een half uur en de eerste spreker -- voorman Mark van den Oever van FDF zelf -- trapt af na bijna 28 minuten (timestamp 27:50).

17:04 Adema: ‘Onderhandelingen afgebroken vanwege misverstand’

De breuk tussen LTO en het kabinet was het resultaat van verkeerde verwachtingen, vertelt minister Adema in de Tweede Kamer. Op 14 juni namen de twee partijen een pauze, nadat LTO acht punten had aangegeven, acht cruciale stappen die voor de organisatie nodig waren om verder te spreken. Ze spraken af dat het ministerie die acht punten zou uitwerken, en dat LTO ondertussen een variant voor grondgebondenheid zou uitwerken waar zij mee overweg kon.

De volgende dag kwamen de partijen weer bij elkaar. Het ministerie had in een PDF kort aangegeven welke stappen het wilde zetten om aan die acht punten tegemoet te komen (zie foto).

„Achter elk kort antwoord zaten concrete maatregelen”, vertelt Adema tijdens het debat, en gaf een voorbeeld van de maatregelen die het kabinet wilde bespreken. „Over dat eerste punt, doelsturing. In het antwoord stellen we dat we overtuigd en omonwonden kiezen voor doelsturing.” Tijdens het gesprek, stelt Adema, wilde hij ter sprake brengen hoe het kabinet dat concreet wilde invullen; met mijlpalen, wettelijke borging, een forfaitaire aanpak, met waarborgen en met een afbouw van middelvoorschriften zodra dat mogelijk was. „Maar LTO wilde daar niet meer over praten; zij hadden verwacht dat we voor het gesprek die concrete maatregelen al zouden aanleveren, terwijl wij hadden gedacht dat tijdens het gesprek te brengen.” Dat was volgens de minister de reden geweest voor de breuk.

Overigens, zei Adema, had LTO ondertussen ook het alternatief voor grondgebondenheid dat ze zouden uitwerken, niet bij zich.

Klik hier om de bovenstaande afbeelding in een PDF-bestand te openen.

16:46: Adema pleit voor maatwerk maar wordt niet concreet

Roelof Bisschop (SGP) vroeg aan minister Adema wat hij wil doen voor bedrijven die in de knel komen door een norm voor grootvee-eenheden. Minister Adema wilde hiervoor maatwerk bieden aan intensieve melkveebedrijven die door graslandnorm in de knel komen, zoals bedrijven in Brabant, Limburg en de Gelderse Vallei. Als voorbeeld voor deze groep boeren noemt hij een financiële stoppersregeling of een omschakelpakket voor rundveehouders. Concreet wordt dit niet.

Het kabinet was in elk geval in de onderhandelingen over het landbouwakkoord bereid om hierin ver te gaan, legt Adema uit. „We wilden hiervoor echt maatwerk leveren, zodat boeren geholpen zouden kunnen worden. We waren bereid om hierover ver te gaan in de onderhandelingen voor het landbouwakkoord, zodat we dit ook voor elkaar konden krijgen.”

Het kabinet ziet namelijk echt voordelen in grondgebondenheid, zoals meer biodiversiteit, betere waterkwaliteit en mogelijkheden tot kringlooplandbouw. Adema somde aan het begin van zijn inbreng een lijst op met aspecten waarom er gekozen is voor grondgebondenheid. „Grondgebondenheid is de basis voor betere milieukwaliteit, een betere leefomgeving, lokale kringlopen, de bodem, minder transport. Ook levert het een belangrijke bijdrage aan de klimaatdoelen. Dit zijn punten van LTO die ik voorlees en onderschrijf.”

Het kabinet dacht ook na over een plan om doelsturing en grondgebondendheid te combineren. „Een beetje à la Remkes: boeren kunnen kiezen voor het ingroeipad van grondgebondenheid tot 2032. Je zou er ook voor kunnen kiezen om boeren de ruimte op doelsturing te geven, maar wel met een aantal meetmomenten tussendoor, dus jaarlijks alle percelen meten."

Op het moment dat de tussendoelen niet gehaald worden, zou de boer alsnog door moeten schakelen naar grondgebondenheid. Adema: „Het is best ingewikkeld, maar aan zo'n soort systeem zaten we te denken, een beetje analoog aan Remkes. 2025 en 2028 zouden dan tussendoelen zijn geweest."

15:39: Adema wil broos vertrouwen niet beschadigen

„Ik had hier vandaag liever met een andere boodschap gestaan”, zegt Adema na een lange lunchpauze, aan het begin van zijn beantwoording. „We hebben de afgelopen maanden keihard gewerkt aan een landbouwakkoord; overheid, landbouw, marktorganisaties, supermarkten, natuurorganisaties en terreinbeheerders. Partijen hebben naar elkaar geluisterd, ze hebben in elkaar geïnvesteerd. En daarom is het jammer dat het akkoord geklapt is.”

Uit de tekst van het akkoord blijkt hoe breed er is gesproken. Als overheid wilde Adema afspraken maken om te zorgen dat duurzame activiteiten passend beloond worden. Ketenpartijen en supermarkten wilden daaraan meedoen.

Het akkoord is nu geklapt, vertelt hij, en de regering zal eind september met een landbouwvisie komen. In die landbouwvisie wil hij de bouwstenen meenemen die aan de onderhandeltafel zijn overeengekomen. Ook al omdat er aan die tafel weer een begin van de polder is gecreëerd. „We hebben begonnen weer te bouwen aan het vertrouwen van de sector. Het is een broos lijntje, en dat willen we behouden.”

Jesse Klaver wil weten waarom de minister wil wachten tot september. „Op vragen van mijn collega Bromet heeft u gezegd dat u parallel met de onderhandelingen zou werken aan een eigen plan. Waarom presenteert u dat nu niet?”

Lijntje

Dat wil Adema niet doen, juist om dat vertrouwen niet te verbreken, vertelt hij. „Dat lijntje willen we niet verbreken. Als we nu van bovenaf iets opleggen zonder de zaken mee te nemen die in de onderhandelingen op tafel zijn gekomen, en zonder overleg met de partijen, is dat vertrouwen zo weer verloren. Dan staat Den Haag weer vol met trekkers.”

Klaver gelooft het niet. „Volgens mij ligt er nu nog helemaal niets.”

Van Campen wil weten waar LTO en het kabinet nu van mening verschilden. Dat was ten eerste grondgebondenheid, vertelt Adema. Maar ook bijvoorbeeld verdienvermogen - LTO was daar sceptischer over dan andere partijen.

Van Campen wil weten of de zaken die overeen waren gekomen nu dus ook in de landbouwvisie van het kabinet zullen zitten; Adema wil dat niet beloven.

15:30: Boerenprotest gaat als nachtkaars uit: boeren druipen af

De meeste boeren laten het Malieveld achter zich en stappen in de auto of op de trekker naar huis. De lage opkomst voor het protest, het afzeggen van verschillende sprekers (waaronder Van der Plas en Bisschop) en het gewelddadig ingrijpen van de politie zorgen ervoor dat de boeren eerder dan gepland huiswaarts keren.

Deze blog gaat door en zal zich focussen op het debat over het geklapte Landbouwakkoord in de Tweede Kamer.

15:20: Aanwezige boeren: ‘Ophouden met boeren pesten’

„Ik ben hier in verband met het afbraakbeleid. Ze moeten ophouden met boeren pesten”, aldus melkveehoudster Petra (achternaam bekend bij de redactie). „Hoe het voor ons eigen bedrijf uitpakt is nog niet bekend. Wij boeren in de buurt van Utrecht, dicht tegen de woningbouw aan. We willen graag verplaatsen, want het is haast niet meer werkbaar zo. Ik sta hier vooral ook voor andere boeren die dicht bij Natura-2000 gebied zitten en weg moeten. Qua opkomst hadden we op meer gehoopt, maar boeren worden tegengehouden op de snelweg. Voor het milieu mag je alles blokkeren, maar als boer mag je de stad niet in.”

15:08: Politie gebruikt geweld tegen boeren die naar Tweede Kamer willen

De aanwezige boeren in Den Haag die van het Malieveld naar de Tweede Kamer willen, worden gesommeerd door de politie om op het Malieveld te blijven en dreigen met geweld. Ook onze eigen verslaggevers ter plaatse kunnen niet meer vrij richting de Tweede Kamer bewegen. De sfeer slaat om op het Malieveld, aldus onze verslaggevers.

14:53: Boeren uit Nieuwkoop: ‘Als er niemand iets doet, gebeurt er niets’

Henk en Kim van Egmond zijn vader en dochter uit Nieuwkoop (UT) met een melkveebedrijf 75 koeien. Ze protesteren in Den Haag op het Malieveld, de opkomst valt wat ze tegen. „Maar als er niemand het doet, gebeurt er ook niks”, aldus Kim.

Kim van Egmond vertelt dat hun melkveebedrijf vlak bij twee natura 2000-gebieden zit. „Verder inkrimpen is niet haalbaar. We hebben er een boerderijwinkel bij en mijn broer werkt er naast. Nu doen we het eigenlijk alleen maar omdat we het leuk vinden. Het is bijna hobbymatig. Verder inkrimpen gaat niet want dan kunnen we het niet meer rondzetten.”

Bewust niet gelezen

Vader Henk vult: Ik heb de plannen nog niet gelezen. „Maar om voor mijzelf de rust te bewaren, ben ik er niet zo mee bezig. Wij zitten op de klei in de droogmakerij. Die wordt normaal gesproken ontzien, maar wij vallen in de cirkel van de Gebiedsgerichte Aanpak. Daarom is voor ons de toekomst ook onzeker. Ik ben dan ook gelijk lid geworden van de Boeren met Perspectief, die vrijwillig stikstof reduceren. Maar dan moet er wel subsidie tegenover staan.”

Provincie wil vaak wel

Henk van Egmond is ook provinciaal LMV-bestuurslid. „Als je bestuurlijk bezig bent, krijg je wel meer begrip hoe alles bestuurlijk werkt. De provincie wil vaak best meewerken, maar loopt ook vaak tegen de regelgeving aan.”

14:50 Debat hervat

Na een lunchpauze is het debat hervat. Minister Piet Adema (LNV) is voor het eerst aan het woord vandaag. Zijn inbreng volgt op dit liveblog.

14:45: Vollegrondsgroenteteler Jolanda Nooijen spreekt menigte toe op het Malieveld

„Het elke keer weer manipuleren van woorden, zinnen en getallen om gedaan te krijgen wat ze (kabinet, red.) gedaan willen hebben. Ik vind het schandalig. Als ik personeel had die zich zo zou gedragen in mijn bedrijf, gingen ze eruit. Hier blijven ze zitten. Heel apart.”

14:25: Caroline van der Plas niet naar FDF-protest Malieveld

Caroline van der Plas (BBB) komt niet speechen op het Malieveld in Den Haag bij FDF. Ze vindt dat FDF niet voldoende afstand heeft genomen van 'de bedreigingen en intimidatie van CDA-kamerleden en het rondsturen van nummers'. ,,Ik kom dan ook niet spreken op het Malieveldprotest", schrijft Van der Plas. ,,Mijn strijd voor de boeren zet ik vandaag voort in de Tweede Kamer."

Ze gaat wel in gesprek met boeren die op de publieke tribune zitten.

14:08 Sieta van Keimpema (DDB en FDF) spreekt Malieveld toe

Van Keimpema: „Namens Dutch Dairymen Board heb ik aan de melkveetafel gezeten en ik heb vanaf dag één gedramd dat de ACM (de mededingingsautoriteit) hier ook moest gaan zitten omdat wat wij daar deden, eigenlijk niet mag. Uiteindelijk heeft de ACM plaatsgenomen en het ging mij erom dat we gingen kijken of we dat verdienvermogen konden verbeteren. Nou, dat kon niet, dat heeft ACM ook uitgelegd. Je kan belasting heffen op Nederlandse producten, je kan de melk 26 cent per pak duurder maken, je kan de prijs van vlees met een taks hoger maken, je kan zelfs boeren zelf laten betalen voor hun eigen verdienmodel met kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen. Maar wat je niet kan, is ervoor zorgen dat het buitenlandse product, dat niet aan de standaarden voldoet en veel goedkoper is, niet in de winkels komt.”

14:05 Wybren van Haga (BVNL) betreedt FDF-podium op het Malieveld

Van Haga: „Tjeerd de Groot (D66) heeft net een tsunami aan beledigingen losgelaten. Op de boeren, vissers, bouwers, binnenvaarstschippers: iedereen wordt door de mangel gehaald. Wat hier gebeurt is geen technisch verhaal, het is een ideologische transformatie. Een soort neomarxistische revolutie.”

14:01: Van den Oever (FDF) spreekt Malieveld toe

Mark van den Oever (FDF): „Het is mooi om te zien dat we hier in grote getalen aanwezig zijn. Vier jaar strijd, vele barre tochten naar Den Haag en in het land, vier jaar tegenspoed uit de media. De politici hier zijn niet bezig met de ontwikkeling van de mensen, maar met de ontwikkeling van het Staatsapparaat.”

13:40 uur: Bijdrage Pepijn van Houwelingen (Forum voor Democratie): 'Hele stikstofbeleid van tafel'

Forum voor Democratie is zoals altijd tegen alles wat het kabinet doet. Zo ook bij dit landbouwakkoord. „Hoe kon het kabinet zo naïef zijn, zo hopeloos naïef, om te denken dat het vertrouwen van de boer in de toekomst wel even hersteld zou kunnen worden met een zogenaamd landbouwakkoord?", vraagt Pepijn van Houwelingen zich af.

Verder is er kritiek op het stikstofbeleid en gaat het volgens FvD wel goed met de natuur. „Iedereen die meegaat in het valse narratief dat onze natuur aan een zijden draadje hangt en stikstof daarvan de oorzaak is, werkt mee aan de afbraak van onze agrarische sector. Voor Forum voor Democratie is er maar één oplossing: het hele stikstofbeleid moet van tafel. Met minder nemen wij geen genoegen."

13:36 uur: Bijdrage Nilüfer Gündoğan: 'Te veel open eindjes en te weinig deugdelijke berekeningen'

Zelfstandig Kamerlid Nilüfer Gündoğan vindt dat het landbouwakkoord te veel open eindjes en te weinig deugdelijke berekeningen bevat. „Op aannames kun je niet een omwenteling in de landbouw maken, niet naar de boer toe, maar ook niet naar de consument of het klimaat toe,"

Verder vindt ze het slim om meer te produceren op minder grond. Dat kan volgens haar met landsparing. Ook ziet ze in het akkoord te weinig terug van CRISPR-Cas en wat daar de voordelen van zouden kunnen zijn.

Ze eindigt met een boodschap: „Ik zou willen zeggen: kabinet, kijk eerst zelf in de spiegel alvorens naar LTO of naar wie dan ook te kijken en te wijzen. Ga niet freeriden, maar ga met wetenschappelijke onderbouwing en deugdelijke leidende principes zelf aan de slag, want dit is een verkwisting van kostbare tijd."

13:32: Bijdrage Derk-Jan Eppink (JA21): ‘Boer wordt boekhouder’

Het landbouwakkoord had als titel ‘In beweging’, maar de werkelijkheid, zegt Derk-Jan Eppink, is ‘geen beweging’.

Met KPI's en doelsturing wordt de boer boekhouder, zegt Eppink. En een stel vragen worden nog steeds niet beantwoord in het akkoord: wat gebeurt er met de PAS-melders, is de stikstofdeadline nu 2035 of 2030, en gaat de KDW uit de wet?

Wat is nu de toekomst van de landbouwsector? Eppink vindt het onverstandig dat de minister nu door wil gaan zonder de sector. Wat nodig is, is een pas op de plaats en een herbezinning over het stikstofbeleid. Hij wijst daarbij terloops op de initiatiefnota die BBB en JA21 hebben opgesteld.

13:28: Bijdrage Sandra Beckerman (SP): ‘Wát doen we hier?’

Sandra Beckerman (SP) begint haar betoog met dat je net zo goed de bijdrage van vorig jaar opnieuw kunt doen. „Daarom vraag ik me af: wat doen we hier?”

Ze noemt dit conceptakkoord nog geen begin van een oplossing voor een duurzaam verdienmodel. „We doen niets aan de import van dumpvlees en zuivel. Dat saboteert het eigen beleid. Als boeren nu gaan omschakelen en extensiveren, dan leggen ze het af tegen de minder duurzame producten.”

13:25: Bijdrage Alexander Kops (PVV): ‘Nee is nee’

Het kabinet heeft gefaald, vindt Alexander Kops van de PVV. Het enige wat die de boeren te bieden heeft, is regels en nog meer regels. En al die regels leiden tot een vermindering van de veestapel. En dat was altijd al het doel van het akkoord, weet Kops, een krimp van de sector.

Het landbouwakkkord was een farce, zegt Kops in navolging van Van Haga. Omdat de minister altijd heeft gezegd dat hij zelf maatregelen zou nemen als het antwoord zou klappen. Maar nu het akkoord is afgewezen, zegt hij, moet de regering er ook mee stoppen. Nee is nee.

13:30: Bijdrage Eline Vedder (CDA): ‘Einde proces Landbouwakkoord is geen punt, maar een komma’

Het CDA wil vooral het vertrouwen van boeren herstellen. Volgens Eline Vedder (CDA) is er met het klappen van de onderhandelingen over het landbouwakkoord dan ook geen punt gezet, maar een komma. „We willen in gesprek blijven met de boeren om het vertrouwen te laten groeien.”

Het landbouwakkoord is daarom ook een belangrijke bouwsteen om de opgaven op het gebied van natuur, klimaat en water te realiseren.

Klaver wil een initiatiefwet met als stikstofdoel 2030 indienen. Hij probeert het CDA mee te krijgen. „ Ik heb hier de conceptwet van minister Van der Wal, die in consultatie is gegaan. Daarin zijn die kaders opgeschreven. Daarin staat 2030 als richtdoel. Is dat wat het CDA bedoelt met "dat doel moeten we gaan halen"?

Vedder reageert: „Die doelstellingen bestaan voor ons uit drie delen: het eindpunt, hoelang we erover doen om bij dat eindpunt te komen en op welke manier we daarnaartoe gaan. Oftewel: kun je het meemaken? Dat eindpunt interesseert mij buitengewoon. De wil om dat te halen is er altijd geweest bij het CDA. We verschillen van mening over de manier waarop de tijdlijn een impact heeft op de vraag of we het ook kunnen meemaken. Dat wisselt van situatie tot situatie. Eigenlijk interesseert het jaartal mij niet. Wat mij interesseert, is dat de sector het mee kan maken en dat de provincies het mee kunnen maken."

13:15: Zeer matige opkomst boeren op Malieveld

Het is vandaag precies een jaar en een week geleden dat het boerenprotest in Stroe (GD) plaatsvond. Maar de actiebereidheid van de boeren vandaag lijkt in de verste verte niet op wat agrarisch Nederland op 22 juni 2022 vertoonde. Volgens de meest recente schattingen van de NOS zijn er op dit moment 400 boeren aanwezig in Den Haag om te protesteren tijdens het debat over het geklapte Landbouwakkoord. Aan het boerenprotest in Stroe deden ongeveer 60.000 mensen mee, goed voor 20.000 trekkers. Alhoewel er op dit moment nog trekkers onderweg zijn naar Den Haag, zullen de aantallen in Stroe niet geëvenaard worden.

FDF-voorman Mark van den Oever riep in zijn meest recente videoblog élke boer op om naar Den Haag te komen. „Ik hoor dat er in den lande wat twijfels zijn of we weer met zo’n peerd naar Den Haag moeten crossen”, zei Van den Oever, duidend op de grote groene Claas-trekker achter hem. „Ik kan er kort en duidelijk over zijn: als wij deze storm niet gaan keren, dan ben je binnenkort helemaal uitgereden met dat ding. Niemand kan thuis blijven deze keer. We moeten het tij gaan keren, anders kunnen we inpakken.”

13:00: FDF-boeren en sympathisanten kijken Tweede Kamerdebat op grote schermen

12:53: Bijdrage Roelof Bisschop (SGP): 'Vooruit kijken, voor boeren die perspectief nodig hebben'

Als je wantrouwen zaait, stelt Bisschop, krijg je nooit een goed akkoord. Dat wantrouwen heeft de regering gezaaid door veel te eisen en weinig garanties te bieden.

Hij wil nu vooruit kijken. Voor de tienduizenden boeren die nu klem zitten en perspectief nodig hebben. Die hebben geen regels nodig, stelt hij, maar doelen.

Hij wil dan ook weten hoe de minister het vakmanschap van boeren gaat aanspreken.

Bisschop vraagt het kabinet ook waarom het zo lang duurt voordat de regelingen voor innovatie, extensivering en verplaatsing bekend worden. Die hadden tegelijk met de opkoopregeling voor piekbelasters bekend moeten worden gemaakt, zodat boeren daadwerkelijk plannen kunnen maken voor de toekomst.

12:52: Bijdrage Pieter Grinwis (CU): 'Klappen landbouwakkoord doet pijn'

De ChristenUnie vindt het jammer dat het Landbouwakkoord ’10 meter voor de finish’ is geklapt. „Dat doet pijn”, aldus Kamerlid Pieter Grinwis.

ChristenUnie wil dat het kabinet daarom vooral in gesprek blijft moet boeren. Als voorbeeld noemt Grinwis bijvoorbeeld de ontwikkeling van een dienst landbouwvoorlichting, die beleid kan uitvoeren en tegelijkertijd boeren op een goede manier kan bereiken. Hij verwijst daarbij naar de Denmark Food Foundation. „De verleiding om terug te vallen in oude putjes is levensgroot. Delen van het geklapte akkoord die goed zijn, moeten zo snel mogelijk in gang gezet worden. Bijvoorbeeld afspraken met ketenpartijen.”

12:48: Live vanaf de trekker: ‘Alleen maar mensen met duimpjes omhoog langs de weg’

„De sfeer onderweg is prima”, aldus Rene Habben Jansen, live vanuit zijn trekker. De boeren krijgen ook volop steunbetuigingen van mensen die langs de kant van de weg staan. „We zien alleen maar mensen met de duimen omhoog. Er valt geen onvertogen woord.” Lees hier het hele artikel.

12:40: Bijdrage Thom van Campen (VVD): 'Regelingen zodat boeren kunnen kiezen voor toekomst

De VVD wil dat het kabinet snel zelf een landbouwvisie gaat ontwikkelen en de afrekenbare stoffenbalans en innovaties zoals kunstmestvervangers daarin meeneemt, legt Thom van Campen uit. „Waarbij de ecologische, maatschappelijke en economische opgaven in balans zijn.”

Het Planbureau voor de Leefomgeving en de Wageningen Universiteit schrijven in de appreciaties over het conceptakkoord dat voorstelle niet doorgerekend kunnen worden omdat ze nog te onduidelijk zijn. Van Campen wil van het kabinet weten wat er nodig is om ze wel door te kunnen regelingen.

Daarnaast vraagt het VVD-Kamerlid wanneer de regelingen voor innovatie, extensivering en verplaatsing komen. „Zodat boeren een keuze kunnen maken voor de toekomst. Een langjarige krachtige aanpak zal leiden tot vertrouwen. Ik begrijp dat het vertrouwen van boeren in de overheid laag is, maar dat komt door onbetrouwbaar beleid. Ik vraag dan ook om in gesprek te blijven met ketenpartijen en natuurorganisaties.”

12:38: Bijdrage Pieter Omtzigt: 'Formuleer een toekomstvisie'

Hoe pijnlijk, zegt onafhankelijk Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt, om weer over hetzelfde te debatteren als een jaar geleden, na het kaartje van Van der Wal, zonder dat er een stap vooruit is gezet.

De doelen worden volgens hem niet gehaald en de overheid biedt geen toekomstvisie. Niet over dierenwelzijn, niet over voedselzekerheid. Hij vraagt het kabinet om deze zomer eerst zo’n toekomstvisie te formuleren en het beleid daarop te baseren.

Hij vraagt ook om snelle stikstofwinst ook buiten de landbouw te halen. Bij de grote uitstoters die weinig bijdragen aan de Nederlandse samenleving. Bijvoorbeeld bij de Amsterdamse afvalverbrander die nu afval uit Rome verbrandt. Of door het aan banden leggen van de grote cruiseschepen die nu de Amsterdamse en Rotterdamse havens aandoen.

En tenslotte wil hij van minister Van der Wal weten waar de lijst blijft van de bedrijven die stikstofruimte van boeren hebben aangekocht om extern te salderen.

12:17: Boeren van FDF en sympathisanten trekken naar Malieveld Den Haag

De FDF-boeren, burgers die de boeren steunen, en de organisatie achter het boerenprotest treks vanaf het Tweede Kamergebouw naar het Malieveld. Dit doen ze op aandringen van de politie. Op het Malieveld mag van de gemeente worden geprotesteerd zonder trekkers. De podiumwagen van FDF wordt daar nu opgebouwd.

12:13: Bijdrage Ernst Boutkan (Volt): 'Willen positiviteit in het debat brengen'

Er zijn al veel boeren die natuurinclusief of biologisch werken, stelt Ernst Boutkan van Volt. En dat vindt hij positief. Dat niet meer boeren dat doen ligt volgens hem aan het systeem, dat boeren niet voldoende beloont voor het onderhouden van het landschap.

Volgens Boutkan zaten bij het overleg voor het landbouwakkoord twee soorten boeren aan tafel; zij die richting toekomst willen gaan en zij die vast willen blijven aan het oude. Hij wil van de minister weten met welke groep hij nu door wil gaan.

12:10: Bijdrage Eva Akerboom (PvdD): 'Compaxo staat niet voorop, maar algemeen belang'

Eva Akerboom (Partij voor de Dieren) verwijst naar een krantenartikel in dagblad de Gelderlander. Daarin staat dat slachterij Compaxo uit Zevenaar de protesten van Farmers Defence Force sponsort. De directeur geeft aan dat aritkel aan dat een kleinere veestapel invloed heeft op het bedrijf. „We hebben een kabinet nodig dat het algemene belang dient en niet het belang van de agro-partijen voorop laat staan, terwijl ondertussen het land achteruit kachelt.”

Volgens PvdD moet er snel een integrale visie op landbouw komen binnen de grenzen van de natuur. „Zodat er na de transitie fors minder dieren zijn. Dat is goed voor de dieren, natuur en boeren.” Ook vindt het de halvering van de stikstofuitstoot in 2030 te laat omdat ‘de kwart van de natuur op omvallen staat’. Het kabinet moet provincies die de wetten aan de laars lappen, aanpakken. „Op deze manier worden de belangen van de agrarische industrie niet vooropgezet.”

12:06: Bijdrage Wybren van Haga (BVNL): 'Landbouwakkoord is een fopspeen'

Van Haga vindt het landbouwakkoord een fopspeen dat een oplossing zou moeten geven voor een probleem dat niet bestaat. Hij had voor de aanvang het debat al een fopdebat genoemd - wat de vraag oproept waarom hij meedoet.

Het landbouwakkoord is volgens de leider van Groep Van Haga broddelwerk, een resultaat van achterkamertjespolitiek, dat bovendien na ondertekening verzwaard zou worden met allerlei extra eisen. Hij schaart zich daarom achter de protesten van FDF, en zal daar later ook spreken.

12:01: Bijdrage Tjeerd de Groot (D66): 'Boeren hebben niks fout gedaan'

D66 is positief over het conceptakkoord dat er lag. „Dat het bijna was gelukt, daarvoor hulde aan de minister en de welwillende partijen die niet zijn weggelopen omdat er iets te halen viel”, aldus Tjeerd de Groot. Hij krijgt als eerste coalitiepartij de wind van voren. Klaver: ,,We staan hier omdat de coalitie en het kabinet er een potje van maken en geen keuzes durven te maken. D66 heeft een grote mond richting de agrarische industrie en boeren, maar wil niet doorpakken.”

De Groot reageert: „Dat wij keer op keer boeren de maat nemen, is niet waar. Boeren hebben niks verkeerds gedaan.” D66 deelt de suggestie van stilstand niet: er zijn financiële regelingen voor onder andere piekbelasters en de provincies zijn ook aan de slag. Ook wil het afwachten waar de heronderhandeling met het CDA toe gaat leiden. Daar wil De Groot nog niet op vooruitlopen.

Beckerman (SP) van de oppositie willen van Tjeerd de Groot (D66) weten wanneer boeren perspectief krijgen. Beckerman: „23 juni kwam er een perspectiefbrief die geen perspectief bood. Een jaar later is er nog geen perspectief, terwijl één op de drie boeren onder de armoedegrens leeft. Er ligt toch nu helemaal niks om het verdienmodel voor boeren die duurzamer willen produceren, te garanderen?
“,vraagt ze aan D66.

De Groot: „Waar het over gaat, is dat de verwerkende industrie en de retail een niet-vrijblijvende bijdrage gaan leveren. Er staat wel een duurzaamheidscertificaat in het akkoord, maar hoe duurzaam is dat?”, reageert De Groot. Beckerman vindt het nog geen begin van een antwoord. „Dat is jammer.”

11:37: Twee demonstranten aangehouden door politie

Bij het Tweede Kamergebouw zijn twee demonstranten aangehouden door de politie. Zij werden in een politiebus gezet omdat ze niet aan 'een vordering' zou hebben voldaan, meldt onze fotograaf ter plaatse. De politie bevestigt dat er twee personen zijn aangehouden.

De politie heeft de stekkers uit het aggregaat getrokken van de podiumwagen. FDF moet met het podium naar het Malieveld.

11:33: FDF lijkt locatie protest te hebben gevonden

Momenteel onderhandelt FDF met de politie en de gemeente over de exacte plek van het boerenprotest, maar het lijkt erop dat de plek is gevonden. Sieta van Keimpema (FDF) vertelt tegen Agrio dat ze net als iedereen demonstratierecht hebben en daarmee ook het recht hebben om gehoord te worden. Om die reden staan de boeren van FDF geposteerd nabij het gebouw van de Tweede Kamer. „Zij (politici in de Tweede kamer, red.) moeten de boodschap meekrijgen. Het CDA, de coalitie; het is dus noodzakelijk om hier te staan en niet op het Malieveld. Dat is te ver.”

11:17: Bijdrage Attje Kuiken (PVDA): 'Landbouw moet krimpen'

Attje Kuiken, PvdA, stelt tijdens het debat in de Tweede Kamer dat de Nederlandse landbouw sterk moet veranderen, om te zorgen dat de lucht en het water schoner wordt. Het landbouwakkoord, met een, volgens Kuiken goudgerand, aanbod van 13 miljard euro, was volgens haar gedoemd te mislukken. Ook al wilden jonge boeren en bioboeren doorgaan. LTO, stelt Kuiken, heeft niet zozeer de kant gekozen van de boeren, maar van die van de grote bedrijven in de agro-industrie. En daarom het akkoord laten klappen.

Kuiken ziet een toekomst voor de Nederlandse landbouw, maar dan op een veel kleinere schaal. Ze wil dat de minister nog deze zomer met een stevig pakket komt, waarin boeren met strenge milieuregels aan banden worden gelegd. En waarin het budget voor uitkoop sterk verminderd wordt, om meer geld te hebben voor woning- en wegenbouw.

11:14: Van den Oever aanwezig bij Tweede Kamer-gebouw

11:09: Bijdrage Jesse Klaver (GroenLinks): 'Ik snap dat er geen akkoord ligt'

Tweedekamerlid en fractievoorzitter Jesse Klaver van GroenLinks spreekt eerst de hoop uit dat er vandaag een stevig debat gaat volgen. Vervolgens wordt er massaal geklapt op de tafels ter instemming.

GroenLinks vraagt zich af waar we wat betreft het landbouwbeleid nu staan sinds de perspectiefbrief van Staghouwer. Klaver: ,,Ik snap wel dat er geen akkoord ligt. Er staan allerlei vage beloften in. We zijn 8 maanden tijd aan het verspillen.”

Klaver richt zich specifiek op het CDA. Vorig jaar gaf Hoekstra een interview waarmee hij het jaartal 2030 uit het regeerakkoord, voor het behalen van de stikstofdoelen, ter discussie stelde. Na de verkiezingen van Provinciale Staten gebeurde dat nog een keer. „Bouwprojecten gaan niet door, wegen kunnen niet aangelegd worden en CDA-gedeputeerden in de provincies klagen daarover. Het CDA blijft zitten en gijzelt het kabinet en het land.”

11:07: Bijdrage Caroline van der Plas (BBB): 'Geen boer wil investeren met deze plannen'

Caroline van der Plas trapt het debat in de Tweede Kamer af. De BBB-leider is kritisch op het mislukte landbouwakkoord, dat volgens haar vooral extra eisen aan boeren oplegt, zonder garanties of duidelijk perspectief. De graslandnorm is een manier om te sturen op een halvering van de veestapel. „Met deze overheid zal er geen boer meer zijn die nog miljoenen wil investeren”, concludeert ze.

10:59: Boetes voor boeren met trekkers op de snelweg

De politie heeft op de A28 bij ’t Harde, voor Nunspeet, meerdere trekkers van de snelweg afgeleid. De bestuurders hebben een bekeuring gekregen.

10:55: Steun voor boeren in binnenstad Den Haag

10:53: FDF mag van gemeente Den Haag naar Malieveld

Het Malieveld is aangewezen als protestlocatie voor FDF door de gemeente Den Haag. De gemeente schrijft op Twitter: 'Farmers Defence Force wil op de Bezuidenhoutseweg demonstreren. Het aantal demonstranten, dat de organisatie heeft inschat, is te groot voor deze locatie. Dus wordt verzocht de demonstratie (zonder voertuigen) te verplaatsen naar het Malieveld.'

10:28: Deel Tweede Kamer wil debat uitstellen, geen meerderheid

Het debat in de Tweede Kamer is inmiddels begonnen. Een deel van de Tweede Kamerleden wil het debat uitstellen omdat minister Piet Adema (LNV) niet alle informatie naar de Kamerleden zou hebben gestuurd. Hij bevestigt dat nog niet alle stukken beschikbaar waren en dat er vandaag nog stukken naar de Kamer worden gestuurd. Het verzoek van Jesse Klaver (GroenLinks) om het debat uit te stellen krijgt geen meerderheid. De coalitiepartijen willen toch debatteren.

Caroline van der Plas (BBB) maakt een punt van orde. Volgens haar is een essentieel document niet naar de Kamer gestuurd. Voorzitter Vera Bergkamp laat het document printen en uitdelen aan de Tweede Kamerleden. ,,Daarmee is het verzoek van Van der Plas ingewilligd.''

Van der Plas is de eerste spreker.

10:17: Statement FDF: 'Bedreigingen aan politici wijzen we af'

FDF-bestuurder Roy Nillesen komt met een statement namens de hele organisatie. Hij geeft aan dat FDF niet achter het openbaar maken zit van CDA-nummers en dat FDF bedreigingen aan politici, burgers en boeren afwijst.

10:11: 'Hopen op debat op de inhoud'

BO-akkerbouw-directeur André Hoogendijk hoopt op een debat op de inhoud.

09:47: Ook bij tijdelijke Tweede Kamer alles rustig

09:30: 'Trekkergroepen FDF van de snelweg gehaald door politie'

Volgens bronnen zijn twee trekkergroepen van FDF door de politie van de weg gehaald. Het zou gaan om de groep uit Westerkwartier en uit de Achterhoek. De groep vanuit Groningen (Westerkwartier) reed een stukje over de snelweg A28, is in een video eerder op dit liveblog te zien.

Volgens De Telegraaf heeft de politie de kentekens van de boeren genoteerd. De trekkergroepen rijden nu binnendoor verder naar Den Haag, over wegen waarop trekkers wel legaal mogen rijden.

09:28: Rustig in Den Haag

Volgens onze verslaggevers in Den Haag is er van een boerenprotest niks te merken. Er zijn geen trekkers te zien en er is relatief weinig zichtbare politie in de stad. De shovels bij het Tweede Kamergebouw zijn weg.

09:16: Waar gaat het precies over vandaag?

Deze donderdag is eigenlijk in twee verschillende elementen op te delen. In de Tweede Kamer wordt vanaf 10.15 uur gedebatteerd over het mislukken van het Landbouwakkoord. Minister Piet Adema probeerde dat akkoord te sluiten, maar LTO Nederland stapte uit de onderhandelingen. Daardoor is er geen akkoord gesloten met landbouwpartijen. Biohuis baalt daarvan, NAJK wilde niet verder praten nadat LTO van tafel liep.

In het Landbouwakkoord staan onder meer afspraken over een GVE-norm, natuur- en landschapsbeheer tegen een vergoeding en een duurzaamheidslabel voor Nederlandse producten. Adema heeft aangegeven door te willen met een aantal punten uit het akkoord, maar niet alles. De Tweede Kamer moet hem controleren en zal vragen wat hij nu van plan is met de landbouw in Nederland.

Het tweede element is het protest van FDF. Farmers Defence Force ziet niks in een landbouwakkoord en hoopt dat het kabinet valt. Ze roepen CDA op om de stekker uit de coalitie te trekken, vervolgens komen er dan Tweede Kamerverkiezingen. FDF zag geen aanknopingspunten in het akkoord. Onder meer een flinke 'duurzaamheidstax' (belasting) op zuivel stuit FDF tegen de borst.

08:46: Noodbevel in Den Haag

De gemeente Den Haag heeft een noodbevel afgekondigd. Trekkers zijn niet welkom in de binnenstad. De politie meldt inmiddels de eerste drie trekkers naar een parkeerlocatie te hebben verwezen. Deze boeren stonden op de Brouwersgracht. Bij de Tweede Kamer worden al voorzorgsmaatregelen getroffen tegen eventuele trekker-demonstraties daar. 'De politie heeft daar onder meer twee shovels en een videovoertuig staan', schrijft Omroep West.

08:35: Kritiek op Van den Oever

FDF-voorzitter Mark van den Oever krijgt in de avond en ochtend voor het protest veel kritiek, onder meer van politici. Hij zou via Facebook of Twitter telefoonnummers gepubliceerd hebben van prominente CDA'ers. Van den Oever ontkent dit zelf bij de NOS. FDF wil dat CDA de stekker uit het kabinet trekt vandaag tijdens het debat over het landbouwakkoord en riep boeren op dit onder meer Tweede Kamerleden Derk Boswijk en melkveehoudster uit Ruinerwold Eline Vedder nog eens duidelijk te maken.

Collega-boer en Tweede Kamerlid Vedder laat op Twitter weten niet blij te zijn met het openbaar maken van de telefoonnummers. 'Non stop telefoon en appjes. Met ‘advies’. En wat er gebeurt als dat advies niet wordt opgevolgd. Ik word geacht er vanwege veiligheid niet over te praten. Maar ben er knap ziek van', schrijft ze.

Ze is naar eigen zeggen graag bereikbaar, haar nummer is op meerdere plekken te vinden. 'Want ik voel de verantwoordelijkheid om als volksvertegenwoordiger bereikbaar te zijn. Ik doe dat al jaren zo. Net als vele collega’s. Een oproep tot massale intimidatie maakt dat ik nu moet overwegen om moeilijker bereikbaar te worden.'

Niet rouwig

Vedders partijgenoten spreken schande van de actie van Van den Oever. Van den Oever zelf zegt niks met het openbaar maken van de nummers te maken te hebben. „Ik heb er niks mee te maken, maar ik ben er ook niet rouwig om. Ze mogen ze prima bellen, daar zijn telefoons voor", zegt hij tegen NOS.

08:34: Agractie sluit niet aan

Boerenorganisatie Agractie sluit zich niet aan bij het protest van Farmers Defence Force (FDF). „Gezien de beeldvorming rond het einde van het Landbouwakkoord en het feit dat er geen acute aanleiding is, zal Agractie Nederland geen actievoeren of oproepen tot actie op dit moment”, laat voorman Bart Kemp weten.

08:28: Caroline van der Plas komt spreken

Uit het programma van FDF komt naar voren dat verschillende Tweede Kamerleden spreken op het protest in Den Haag, waaronder Caroline van der Plas (Tweede Kamerlid BBB). De tijden zijn onder voorbehoud van het debat over het landbowakkoord, dat vandaag in de Tweede Kamer plaatsvindt. FDF geeft aan dat ze het debat met de boeren gaan volgen.

FDF kondigt ook de komst van Tweede Kamerleden Wybren van Haga (BVNL), Roelof Bisschop (SGP) en Pepijn van Houwelingen (FDF) aan.

08:17: Locatie pas vlak voor 12.00 uur bekend

FDF maakte gisteravond het programma bekend, maar nog geen locatie. Volgens FDF-voorman Mark van den Oever zijn de verwachtingen voor het protest goed. „We verwachten grote groepen, onder meer uit het Noorden van Nederland", zegt hij. „Ook in het Zuiden en Oosten begint het los te komen, dus zorg dat je erbij bent. We gaan een knallende demonstratie geven, zoals we dat altijd doen."

Over het programma, dat om 12.00 uur aanvangt, zegt Van den Oever: „Dat zal anders dan anders worden. Dynamischer. We maken de locatie pas vlak voordat jullie Den Haag binnenrijden bekend, anders wordt alles tegengehouden."

YouTube toestemming

Het bekijken van deze video kan ertoe leiden dat cookies worden geplaatst door de aanbieder van deze video. Momenteel zijn jouw voorkeuren zo ingesteld dat je geen toestemming hebt gegeven om deze cookies te plaatsen, daarom kan je de inhoud niet bekijken. Wil je dat toch? Klik dan op de onderstaande knop om alsnog toestemming te geven.

Ik accepteer - Start de video

08:00: FDF-groepen onderweg naar Den Haag

Verschillende FDF-trekkergroepen zijn onderweg naar Den Haag, zoals 53 trekkers van een groep uit het Westerkwartier (GR). Deze boeren rijden via het Drentse Rogat en Flevoland richting de Hofstad. Een flinke rit. Op de beelden is te zien dat de boeren via de snelweg rijden.