Column: Roger Engelberts: Sign of the time: Mag ik deze kans van u?

Niets heeft betekenis vanuit zichzelf. Context geeft betekenis. Denk daar eens over, op de drempel van een nieuw jaar. De context geeft de betekenis. Voorbeeldje: een haar in jouw champagneglas aanstaande zaterdag is veel. Een haar op je hoofd is weinig.

Het is de context die ons in de nieuwe tijd van 2024 betekenis en kansen geeft. Maar dan moeten we wel anders leren kijken. Uit de vaste groef komen, out of the (lig)box denken, kijken naar nieuwe kansen. Die liggen eerder in de maatschappij dan in de markt.

Ruk naar rechts

We leven nu in een nieuwe tijd. De roaring twenties in de chaos van de 21^e eeuw. Er is een nieuwe tijd aangebroken waar hele volksstammen en landen kiezen voor rechts nationalisme. It’s a sign of the time. Nederlanders zijn er klaar mee. Zetten zichzelf op 1. Dat hoeft op zichzelf niet erg te zijn. Mits het Milders is. Dus mét aandacht voor internationale gezamenlijkheid in de Oekraine en Gaza – Israël aanpak. Laten we als internationaal handelsland - één op de drie euro van wat we jaarlijks verdienen komt uit handel – ons niet achter de dijken terugtrekken. Niet mikken op ikke, ikke, ikke en de rest kan stikke. Want in isolement komt niemand verder. Maar toch… ik hou mijn hart vast als we over een paar maanden naar de Europese stembus gaan.

Nieuwe realiteit, nieuw perspectief

Het is de tijdsgeest die ons achtervolgt. De tijd zit ons op de hielen. En we zullen - ja iedereen - ook mee moeten bewegen. We hunkeren naar nieuwe leiders met een nieuwe visie. Een nieuwe story-line. Het nieuwe optimistische verhaal van twee (be)sturende melkveehouders Alex Datema (Rabobank) en Erwin Wunnekink (LTO Melkvee) spreekt mij tot de verbeelding. Hun story is een verhaal van hoop, van verdienvermogen, van het stapelen van maatschappelijke verdienmodellen en aanpassingsvermogen. Een verhaal ook van nieuwe realitijd, kwalitijd en diversitijd, ja met lange ij. Een eerlijk verhaal dat we naar een andere landbouw gaan binnen de Nederlandse milieugebruiksruimte. Een landbouw van producten voor de markt én diensten voor de maatschappij. We zeilen met de GLB-wind in de rug het decennium in van diversiteit en dienstenlandbouw, wat ik je brom. En dat kan mooi zijn; diversiteit is het beste wat de landbouw kan overkomen na 70 jaar AA klasse teelt en anonieme uniforme versproducten. Maar dan moeten die diensten wel goed betaald worden. Want waarom krijgt een hovenier 60 euro per uur om een park of rotonde groen te houden en moet een boer voor een grijpstuiver een akkerrand of (staats)bos bijhouden.

Een nieuwe visie in een nieuwe tijd betekent keuzes maken binnen de context die Nederland kent. “Verandering en vooruitgang ontstaat als onmogelijk samenvalt met noodzakelijk”, sprak Datema laatst op een melkveecongres. Met nieuwe keuzes kunnen we de komende 70 jaar opnieuw gidsland blijven met een maakindustrie (primaire sector) en een kennis-economie in een duurzame delta. Dan is onze stad Nederland met 18 miljoen inwoners, opnieuw G.I.D.S-land. Gezond, Innovatief, Duurzaam en Sociaal. Want wij zijn gewoon verdomd goed in Food en Agri. De hele wereld komt hier vaak kijken naar ons voedselsysteem. Den Haag kijkt ons vaak weg. Maar Hofstad, een land zonder primaire sector, zonder boeren, heeft geen innovatiepotentieel. Zoveel is zeker.

Verdienvermogen vormt de crux

De melkveehouderij verzorgt 1,5 % van het Bruto Nationaal Product. En is verantwoordelijk voor 9% van de uitstoot van broeikasgassen. Met alleen de productiewaarde van melk en vlees gaat het ons ook niet lukken om die uitstoot aan te pakken. Daarom moeten we omdenken. De melkveehouderij heeft 20% van het landschap in gebruik en er is honger naar ruimte. Denk wonen, klimaat, natuur, water, landschap. Wunnekink: “We kunnen dat in ons huidige model niet verwaarden zonder een andere story. Daarom moeten we het melkgeld-verdienmodel denken doorbreken. 3% van de boeren stopt elk jaar. Dan kunnen we - als je dat doorrekent - over 10 jaar met 30% minder boeren toch ca 20% van het Nederlandse oppervlak verbeteren en verwaarden voor de boer en voor de samenleving! Waardecreatie dus. Dat start met ondernemerschap bij de boer. Daar ligt veel druk nu, maar de schakels van de keten vóór en na de boer moeten mee investeren in de verwaarding en betaling van de verduurzaming in de sector. Visie zonder uitvoeringskracht is een hallucinatie. We zullen nu naar actie moeten.’’

Naast melkgeld, vette varkens, aardappelen en bieten als hoofdinkomen gun ik alle boeren een extra inkomstenbron op wateropvang, koolstof, biobased bouwmaterialen, groene energie, biodiversiteit, patrijzen of dassen of akkerrandenbeheer. En ga nou niet lachen, of de defensieve en conservatieve loopgraven in, pak de achterkant van de sigarendoos of je zakjapanner (mag dat woord nog?) en kijk eens door de ondernemersbril. Ik ken een aantal boeren die tot 12.000 euro per jaar beuren op slechts een paar hectare voor patrijzen of dassen in de wetenschap dat een gemiddeld inkomen van de melkveehouderij op ca 30.000,- euro per jaar ligt! Die extra verdienmodellen zijn keihard nodig als je weet dat 47% van de melkveehouders een hogere kostprijs heeft dan de opbrengstprijs juist door de negatieve gamechanger derogatie. En dan is een krimp van de sector goed in die veranderende context. Let op: 1% krimp van de sector, betekent 15.000 koeien minder, betekent 12000 vrachtwagens mest minder a 25 EURO per ton. De krimp als kans voor ondernemerschap dus.

Wordt ons de nieuwe tijd gegund?

De toekomst heeft haast. En dat is het probleem van de huidige tijd. Alles volgt zich in zo’n rap tempo op en alles gaat zo snel dat we vandaag al zijn vergeten wat er gisteren gebeurde. In de nieuwskrant van vandaag zit de kattenbakkorrel van gisteren en de vis van morgen. De tijd is een sluipmoordenaar die altijd vooruit tikt en nooit achterom kijkt. De tijd fluistert in jouw oor, ‘’we moeten door!’’ Aan het eind van je leven heb je eigenlijk alleen maar spijt van de kansen die je niet gepakt hebt. Daarom, mensen , omarm de nieuwe context. Die nieuwe realtijd. Want de context - denk ook aan jouw buren, grondsoort en terroir en ligging - vormt al eeuwen jouw bedrijf. Meer kennis van jouw locatie maakt dat jouw uitdaging minder abstract (ander schaalniveau) wordt en weer over mensen gaat, in plaats van politiek, regels en beleid. Echte mensen. Daarom voor 2024 een wens, vanuit jouw context, vanuit jouw omgeving, liggen er heel veel kansen voor ondernemerschap. Het is aan jou of je de kans in 2024 pakt. Mag ik deze kans van u?