Adema reageert op berichten van boeren: 'De derogatie is niet weggegeven'

Agractie, NMV en LTO meldden na het gesprek dat de vorige landbouwminister, Henk Staghouwer, zich afvroeg of de derogatie nog nodig is, omdat het kabinet van plan was om flink in te zetten op extensivering. Cor Perik (BBB) wilde daarom woensdagmiddag tijdens een stikstofdebat van Adema weten of de inzet van zijn voorganger gericht was op extensivering in plaats van op het behoud van derogatie. Thom van Campen (VVD) was daarnaast benieuwd of de minister dezelfde ruimte als de boerenorganisaties zag om te onderhandelen over de derogatiebeschikking.

Adema kan niet oordelen of de berichten in de media wel of niet kloppen, omdat hij niet bij het gesprek is geweest. Wel geeft hij een lezing over het proces. Volgens hem klopt de stelling dat de derogatie is weggegeven in elk geval niet. „Er waren twee opties: geen derogatie of de huidige vorm. Daar is op intensief niveau over onderhandeld met de Europese Commissie. Zelfs de minister-president Mark Rutte heeft zich ermee bemoeid", legt de bewindsman uit.

Afspraken over grondgebondenheid

Het 7e Actieprogramma Nitraat, dat de regering inleverde bij Brussel, bleek niet voldoende. Adema: „Op basis daarvan heeft de Europese Commissie gezegd dat aanvullende maatregelen nodig zijn. Deze zijn toegevoegd via een addendum. Daarin staat dat de melkveehouderij grondgebonden moet zijn in 2032."

Daarna is op basis van de Europese Nitraatrichtlijn (die stelt dat er jaarlijks 170 kilogram stikstof uit dierlijke mest per hectare uitgereden mag worden, red.), onderhandeld over de derogatiebeschikking. Met de afspraken over grondgebondenheid in 2032 en de verduurzaming van de landbouw uit de Nitraatrichtlijn en het addendum in ogenschouw genomen, was de Europese Commissie bereid om Nederland nog één keer een derogatie met een afbouwpad te verlenen. „Dat is wat er is gebeurd", zegt Adema stellig. „Extensivering is dus aan de orde geweest, maar niet zoals het nu naar buiten is gebracht, dat op basis van extensivering de derogatie zou hebben weggegeven. Op basis van plannen voor grondgebondenheid en de plannen uit het coalitieakkoord is de derorgatie gegeven."

Geen ruimte

De boerenorganisaties suggereren dat er ruimte is binnen de Europese regels. Adema moet de Kamer teleurstellen. „Ik kan op basis van de gesprekken die ik gevoerd heb, u verzekeren dat de Europese Commissie geen enkele ruimte laat voor een derogatie, een deelderogatie, graslandderogatie of een derogatie voor grondgebonden bedrijven. Het is allemaal onbespreekbaar. Het draait namelijk om de waterkwaliteit."

Die is volgens de minister nog onvoldoende. „We hebben niet voor niets 60 procent van Nederland aangewezen als verontreinigd gebied op basis van recente metingen uit 2021."

Begrip voor zorgen

Adema snapt dat de boeren naar Brussel zijn afgereisd om in gesprek te gaan met een delegatie van de Europese Commissie. „Als het water je aan de lippen staat en je niet weet of je volgend jaar financieel en bedrijfseconomisch nog bestaat vanwege de kosten die je hebt, grijp je alles aan en hoor je misschien dingen in gesprekken die er niet zijn. Dat zou kunnen en begrijp ik best. Echter, in de gesprekken en 1-op-1-contacten die ik had, heb ik geen enkele ruimte gehoord. Ik wil boeren daarom geen valse hoop geven, want als ik zou zeggen dat er ruimte is, doe ik dat wel. De Commissie geeft aan dat eerst de waterkwaliteit op orde moet zijn. Dan kunnen we het gesprek opnieuw aangaan. Dat is de lijn in Brussel."

Maatwerk

Pierik verwijst naar de derogatie in Ierland. Daar mogen boeren dit jaar nog 220 kilogram stikstof per hectare uitrijden, in plaats van de 170 kilogram die de Europese Nitraatrichtlijn voorschrijft. De BBB'er wil weten of dit ook in Nederland mogelijk is. Stel dat een groep Nederlandse boeren 'substantiële stappen heeft gezet' om de waterkwaliteit te verbeteren en dit met metingen kan aantonen. Zou de regering dan naar Brussel kunnen om een nieuwe derogatie aan te vragen?, vraagt Pierik aan de minister.

Volgens Adema kan deze parallel niet getrokken worden met Nederland, omdat de waterkwaliteit in Ierland, in tegenstelling tot ons land, wel goed is. „Dat blijkt uit de metingen daar", weet de minister, waarna hij benadrukt dat de 170 kilogram stikstofnorm uit de Nitraatrichtlijn voor heel Nederland geldt, en niet voor specifieke gebieden.

Het maatwerk heeft Adema ook bij de Europese Commissie aangekaart, met als praktijkvoorbeeld grondgebonden melkveehouders uit het veenweidegebied met 1,9 grootvee-eenheden per hectare. „Gemiddeld is op deze bedrijven de waterkwaliteit beter dan bij niet-derogatiebedrijven. Dat heeft te maken met de hoeveelheid grasland. Dat heb ik ook bij de Europese Commssie aangekaart. Ik raak uitgeput door alle opties die ik op tafel heb gelegd, want ik krijg onuitputtelijk te horen dat de Commissie het niet wil doen. De Commissaris wil zich houden aan de Europese wetgeving (de Nitraatrichtlijn, red.)."